Heb je een leuke app gezien om in de klas te gebruiken? Niet doen!

Of in elk geval niet meteen…

Het is zo verleidelijk, je ziet een app die je aanspreekt en je gaat er meteen mee aan de slag in de klas. Maar net zoals je niet meteen een nieuwe methode aanschaft omdat hij er leuk uitziet, is het ook geen goed idee om spontaan een app in te zetten in je onderwijs. In dit blog lees je welke afwegingen een rol spelen bij het wel of niet inzetten van digitale leermiddelen.

Aan welke kant sta jij hierin?

Er was een tijd waarin het digitaliseren van het onderwijs bijna een doel op zich werd. Er werden iPad-scholen opgericht, vrijwel alle methodes kregen een app of digibordsoftware en er verschenen methodes die volledig digitaal waren. Dat leek allemaal heel geweldig en modern, maar al vrij snel bleek dat er ook wat “kleine” nadelen zaten aan deze ontwikkelingen. Niet alle ICT-toepassingen bleken in de praktijk ook echt effectief en uit onderzoek werd duidelijk dat lang niet alle programma’s daadwerkelijk bijdroegen aan de leerontwikkeling van de kinderen.

Inmiddels zijn er duidelijke voor- en tegenstanders van het gebruik van ICT in de klas en er zijn ook collega’s die de middenweg zoeken. Ik denk dat het merendeel van de onderwijsprofessionals in die laatste groep vallen, ik in elk geval wel.

Begin bij het einde

Hoewel het heel verleidelijk is om bij het zien van een leuke app te bedenken hoe je die in de klas gaat gebruiken, zou ik je dat niet aanraden. Er zijn namelijk heel veel leuke apps die je in je klas zou kunnen inzetten, maar als je je daardoor laat leiden, zie je straks door alle virtuele bomen het bos niet meer. In plaats daarvan is het verstandiger om bij het einde te beginnen; bij het doel dat de kinderen na het spelen van de app bereikt moeten hebben, of waar ze in elk geval een stapje dichterbij gekomen moeten zijn. Als je weet welk doel je hebt, kun je daarna gaan nadenken met welke activiteit je dat doel wil bereiken en of digitale leermiddelen daarbij meerwaarde bieden.

Hoe effectief zijn digitale leermiddelen?

Zoals ik al schreef, blijkt uit onderzoek dat de inzet van digitale tools niet altijd effectief is. Er is wel een aantal onderzoeken gedaan naar de (gemiddelde) effecten van digitale leermiddelen op de leerprestaties van kinderen. Door Kennisrotonde zijn een aantal van deze onderzoeken geanalyseerd en met elkaar vergeleken en daaruit bleek dat als er aan een aantal voorwaarden wordt voldaan, de inzet van digitale leermiddelen een (klein) positief effect heeft op leerprestaties. Maar ja, dat is het gemiddelde effect, dat zegt weinig over de effecten van een specifiek leermiddel.

Bovendien spreken de resultaten van verschillende onderzoeken elkaar ook tegen. Er zijn bijvoorbeeld onderzoeken naar het gebruik van digitale leermiddelen waarbij de verschillen tussen kinderen kleiner werden, maar ook onderzoeken waarbij ze juist groter werden. De onderzoekers hebben nog niet kunnen verklaren hoe het kan dat er zulke tegenstrijdige resultaten uit de onderzoeken komen, maar ik denk dat we met ons gezonde verstand al wel een aantal factoren kunnen bedenken die invloed hebben op de effectiviteit van de gebruikte leermiddelen.

Grote onderlinge verschillen

Het grote probleem is volgens mij dat de leermiddelen zo enorm veel van elkaar verschillen, dat je eigenlijk de effecten ervan niet met elkaar kunt vergelijken. Natuurlijk is het bekijken van een YouTube-filmpje iets heel anders dan het oefenen met een adaptief oefenprogramma.

Afhankelijk van hoe je een leermiddel inzet

Bovendien worden de leermiddelen ook heel verschillend ingezet. Het maakt nogal uit of de YouTube-video een deel van je instructie vervangt of dat het een aanvulling is om het meer visueel aan te kunnen bieden.

De leerkracht blijft bepalend

Al laatste heb jij als leerkracht een heel belangrijke rol die bepaalt hoe effect een leermiddel is. Overigens geldt dat voor alle leermiddelen, niet alleen voor digitale. Jij bent tenslotte degene die ervoor zorgt dat de kinderen voldoende instructie en oefening op hun eigen niveau krijgen om zich de vaardigheden die worden aangeboden, eigen te maken.

Dat betekent dat het heel veel uitmaakt welke leermiddelen jij uitkiest en in hoeverre je zelf de regie houdt over welke onderwerpen, oefeningen en toetsen de kinderen aangeboden krijgen. Er zijn steeds meer adaptieve programma’s die beloven de kinderen lesstof op hun eigen niveau te bieden. In theorie hoef je daar dus helemaal niet naar om te kijken, maar in de praktijk kan het ertoe leiden dat zwakkere leerlingen bepaalde oefeningen en onderwerpen helemaal niet meer aangeboden krijgen of op een veel lager niveau, waardoor ze niet de kans krijgen om daar mee te oefenen. Dat wil je natuurlijk niet, dus jouw betrokkenheid blijft cruciaal, ook bij het gebruik van adaptieve programma’s.

Wat betekent dit voor jou in de klas?

Als je dit allemaal zo leest, kun je je afvragen of het wel zo verstandig is om digitale tools in te zetten in je klas. Er kleven nog wel wat nadelen en risico’s aan. Maar als je ze met mate en doelgericht inzet, hebben ze zeker ook voordelen en bieden ze mogelijkheden. Als je maar de volgende zaken in het oog houdt:

1. Zoals gezegd is het belangrijk dat het doel voorop staat. Pas als dat duidelijk is, ga je kijken hoe je dat doel het beste kunt bereiken

2. Als leerkracht houd je de regie, houd hier dus ook rekening mee in de keuze van je apps en programma’s. Het is belangrijk dat ze een dashboard of beheerdermodule hebben waarin jij kunt zien wat kinderen doen en waarin jij kunt bepalen aan welke doelen of met welke onderwerpen kinderen oefenen. En gebruik die mogelijkheden ook!

3. Zorg dat de digitale leermiddelen de effectieve oefen- of instructietijd vergroten door programma’s of apps te gebruiken die meer bieden dan leuke spelletjes of filmpjes. Het is daarbij belangrijk dat jij je als leerkracht verdiept in welke oefeningen effectief zijn. Natuurlijk mogen de oefeningen ook leuk zijn, graag zelfs, want dan zijn de kinderen meer gemotiveerd om ermee te werken, maar alleen maar leuk is niet voldoende.

Welke digitale tools gebruik je?

En als je dan een keuze gemaakt hebt om gebruik te maken van een digitaal leermiddel, hoe kies je dan welke?

De snelste manier is om in een app- of playstore te zoeken op het onderwerp en een gratis app te kiezen die er leuk uitziet. Maar zoals je na het lezen van dit blog vast begrijpt, is dat niet de beste manier.
Als ik een leermiddel ga kiezen, let ik sowieso op de zaken die ik al eerder noemde, maar verder kijk ik ook:

1. Of het leermiddel past binnen de mogelijkheden in mijn situatie. Kunnen de kinderen het gebruiken zoals ik wil? Past het binnen de organisatie van de activiteit?

2. Op welke manier en op welk moment het programma de kinderen feedback geeft op een gegeven antwoord. Directe feedback is één van de grote voordelen van digitale leermiddelen, tenzij die feedback zo gegeven wordt dat het kinderen ontmoedigt

3. Of het een app of een website is. Het voordeel van een website is dat de kinderen er ook thuis mee kunnen oefenen of het ook thuis kunnen bekijken, waardoor ik de effectieve leertijd vergroot.

4. Of ik de resultaten op afstand kan zien of alleen als ik op het apparaat waar de app op draait gebruik. Dat laatste is natuurlijk niet handig, zeker niet als kinderen ook thuis aan de slag gaan met een tool.

5. Naar de kosten van de tool. Hierbij houd ik er rekening mee dat een ontwikkelaar geld wil verdienen. Dat mag, als het product goed is. Voor het gebruik van tools moet altijd betaald worden. Bij gratis tools betalen anderen of krijg ik advertenties te zien. Soms delen ze mijn gegevens en die van kinderen met anderen. Daarom kies ik liever voor betaalde tools. Dan heb ik zeggenschap over wat ik betaal.

Meer weten?

Ik hoop dat dit blog je duidelijke handvatten heeft gegeven om op een effectieve manier gebruik te maken van digitale leermiddelen.
Wil je nog meer weten over het gebruik van digitale leermiddelen in het onderwijs en ben je bijvoorbeeld ook benieuwd welke tools ik veel gebruik en waarom? Ga dan nu naar mijn website en meld je aan voor de training “Blended leren in de RT-praktijk”. Deze training is gericht op professionals in het onderwijs die digitale tools willen inzetten om hun leerlingen nog beter te begeleiden in het leerproces.