De wereld op z’n kop

Ik wil graag met u delen hoe ik aankijk tegen de onderliggende principes van subsidies in het onderwijs.
Dit keer niet omdat het door de tijdelijkheid van subsidies niet echt mogelijk is structureel het onderwijs te verbeteren…
Ook niet omdat vaak een (behoorlijk) deel van de subsidies al opgaat aan bureaucratie en rompslomp eromheen…
En zelfs niet omdat de oormerken van de subsidies nooit helemaal echt goed passen bij het integreren van de benodigde acties in de rest van de schoolontwikkelingspraktijk…
Maar vooral omdat ik vaak het idee heb dat de verstrekkers (politiek/ overheid) de wereld vakkundig op zijn kop weten te zetten.
In bijgevoegde beknopte brief zal ik twee voorbeelden geven van substantiële subsidies voor het onderwijs die op zijn zachtst gezegd dubieus genoemd mogen worden. (En op mijn school heb ik dit jaar alleen al te maken met 24 verschillende financieringsstromen naast het reguliere begrotingsproces. Allemaal met hun eigen aanvraagprocedure, tijdspad, boekhouding, verantwoording, etc.)

Uiteraard schets ik ook een mogelijk alternatief.

Het zou mij buitengewoon geruststellen als u, beste lezer, mij van mijn ongelijk zou kunnen overtuigen.

Mag ik u echter vragen, indien dit niet het geval is, samen met mij op elk opportuun moment, in elk zich daarvoor lenend gremium, te strijden tegen die verfoeide financieringsmethode?

Mijn eigen werk

In mijn onderwijspraktijk ben ik de eerste twee weken van dit schooljaar al een redelijke hoeveelheid tijd kwijtgeraakt door mij bezig te houden met subsidies. En, zoals hieronder toegelicht, ik vraag me in toenemende mate af: Waarom? Hoe dan?

Voorbeeld 1, Subsidie Verbetering Basisvaardigheden:

Om in aanmerking te komen voor deze (substantiële) subsidie, gericht op verbetering van reken- en taalonderwijs, burgerschap en digitale geletterdheid (wat ons normale werk is! Hiervoor zijn we aangenomen!), dienen scholen lange procedures te volgen en veel papierwerk te produceren op een zeer onoverzichtelijke wijze. Dit kost meerdere directeuren (zo niet alle) in mijn directe omgeving tijd, energie, geld en heel veel kopzorgen, waardoor we niet bezig kunnen zijn met ons werk, namelijk het verbeteren van basisvaardigheden.

Ik vind het uiterst vreemd dat ik om mijn eigen werk uit te kunnen en mogen voeren, extra werk moet doen om dit normale eigen werk te kunnen bekostigen. De reden dat niet de lumpsum gewoon hoger komt te liggen, maar dat dit via een subsidie schijnt te moeten is volstrekt onduidelijk voor mij.

Dat daarnaast ook gevraagd wordt naar nulmetingen en gebruikte meetinstrumenten snap ik al helemaal niet omdat we daar al een leerlingvolgsysteem voor hebben. We moeten dus nu min of meer de resultaten via twee volgsystemen bij gaan houden. Eentje voor resultaten uit de lumpsum en eentje voor resultaten uit de Subsidie Verbetering Basisvaardigheden. We zullen dus ook een manier moeten vinden om vast te stellen welk resultaat bij bijv. rekenen afkomstig is van welke euro. Dat dit werkdrukverhogend gaat uitpakken behoeft geen toelichting.

Voor verduidelijking verwijs ik naar het Voorbeeld activiteitenplan Verbetering basisvaardigheden 2023. Dit is een format voor het aanleveren van het activiteitenplan (en niet een voorbeeld zoals de titel doet vermoeden), alle 18, nog niet ingevulde(!), pagina’s.
En kijkt u gerust ook even naar de interventiekaart waarnaar verwezen wordt. Vergeet u niet door te klikken binnen de paar linkjes…? Een studie op zichzelf.
Interventiekaart verbetering basisvaardigheden | Nationaal Programma Onderwijs (nponderwijs.nl)

Niet mijn eigen werk

Voorbeeld 2, Subsidie School en Omgeving:

Deze subsidie is vooral bedoeld om een rijke schooldag te kunnen organiseren voor leerlingen (belangrijk voor scholen zoals de mijne in Utrecht Overvecht), wat vooral neerkomt op een mooi aanbod naschoolse activiteiten omdat het reguliere schoolrooster/ -curriculum al goed gevuld is met o.a. rekenen en taal; de basisvaardigheden, zeg maar. Ik zal niet ingaan op de organisatie van deze subsidie, waarover genoeg uiterst boze en verbaasde geluiden al richting subsidieverstrekkers zijn gegaan, maar wel weer over het onderliggende principe van de subsidie.

Het komt er mijns inziens op neer dat wij extra werk moeten doen (om een subsidie te krijgen) om extra werk te doen (organiseren van naschools aanbod) wat niet ons werk is (regulier onderwijs organiseren), maar het werk van de instantie die de subsidie verstrekt (een overheid).

Scholen moeten onderwijs bieden en naschools aanbod zou vanuit de gemeente (bijvoorbeeld) geregeld moeten worden. Als wij het belangrijk vinden dat onze leerlingen wat extra mee krijgen en niemand anders organiseert dat, dan doen wij, goeie lobbesen in het onderwijs, het toch maar zelf weer voor onze leerlingen. Dat is dan natuurlijk al extra werk voor een school (wat niet op de school hoort).
Als we daar fondsen voor nodig hebben is het ernstig vreemd dat we nog meer extra werk (subsidie-aanvraagwerk) moeten organiseren om extra werk te kunnen/ mogen doen. Dat ook dit werkdrukverhogend gaat uitpakken behoeft wederom volgens mij geen toelichting.

En hoewel iedereen in het onderwijs subsidies verfoeit (Niet het extra geld hoor. Wel het idee van incidenteel geoormerkt geld met bijbehorende bureaucratie…), vraagt iedereen het toch weer aan, want ja, je zal toch niet 2000 euro laten liggen… Dat zijn wel 2 á 3 groepen op schoolreisje!

Een redelijk alternatief?

Het alternatief zou kunnen zijn scholen subsidiegelden als extra geld via de lumpsum te geven en erop te vertrouwen dat de schoolleiders dat naar eer en geweten met al hun professionaliteit gaan gebruiken voor belachelijk goed onderwijs en niet voor een taart en tropische vakantie voor elke medewerker.
De onderwijsinspectie kan dat prima in de gaten houden.
Met al dat geld zou je bijvoorbeeld vele parttimers, duo’s, in het onderwijs een dag dubbel kunnen inroosteren met alle voordelen van dien:

Goede pedagogische en didactische afstemming in de groep. (Vindt u het niet gek dat twee personen die de verantwoordelijkheid hebben voor 20 tot 30 kinderen (hun opvoeding en onderwijsproces) gedurende het leeuwendeel van een schooljaar elkaar nooit zien? De één werkt op maandag, dinsdag en woensdag en de ander op donderdag en vrijdag (bijv.).
Werkdrukbeleving vermindert. Zaken als ingewikkelde oudergesprekken of overleggen met experts hoeven niet na een volle lesdag als je het echt wel al gehad hebt omdat leerling A bleef praten, leerling B Leerling C de hersens poogde in te slaan, leerling D zijn knie vet heeft opengehaald bij het voetballen en de moeder van leerling E in de pauze al twee keer boos naar school heeft gebeld omdat zijn toetsscore toch echt niet klopte met haar ervaringen…Ruimte voor schooltaken. De leerkracht die rekenexpert is, kan observaties uitvoeren, een andere leerkracht kan vast bestellingen doen, het decor voor de musical is op tijd klaar…
Bij ziekte van een teamlid snelle vervanging mogelijk van iemand die de school en kinderen kent. En niet, als je al een vervanger kan vinden, een persoon die de kinderen niet kent, de lessen geeft en dan weer weg is met magere overdracht en die geen bijdrage levert aan overige schooltaken.

Professionaliseringsmogelijkheden

Professionaliseringsmogelijkheden. Mogelijkheid om bij elkaar in de klas te kijken, of zelfs op een andere school te gaan kijken. Onderzoeken onder lestijd uitvoeren.
Ondersteuning en begeleiding van beginnende leerkrachten. Die dan niet in hun eerste jaar weggeblazen hoeven te worden omdat er eigenlijk geen capaciteit is ze bij de start van hun carrière te ondersteunen. Hierdoor zou het volgens mij goed mogelijk lijken dat het lerarentekort zelfs iets gaat krimpen en mensen behouden blijven voor het vak!
Mondelinge toetsen door eigen leerkracht onder schooltijd. Geen vertekend beeld van toetsresultaten (waarbij nog de vraag is of toetsen op dergelijke manier überhaupt nodig en/ of verstandig is) omdat een vreemd persoon de verlegen leerling een toets probeert af te nemen.

Verzint u maar door…

Ik vrees echter dat genoemd soort subsidiepraktijken steeds funester uit gaan pakken voor het onderwijs. De omkering van redenering bij subsidies van bovenstaande soort heeft extra bureaucratie en werkdruk tot gevolg en vraagt hersencapaciteit die veel beter ingezet kan worden ten bate van het onderwijs zelf.
Het komt verbetering van onderwijs op scholen niet ten goede en het geld wat gemoeid is met de administratie van subsidies, controle van plannen van aanpak en verantwoordingen, inhuren van externe commerciële bureaus en uit frustratie weglopend onderwijspersoneel is mijns inziens weggegooid.

Rohan de Groot