Waarom jij ermee zou moeten spelen

AI is overal, maar nog niet in elke klas. Kunstmatige intelligentie (AI) is inmiddels onderdeel van ons dagelijks leven. In zoekmachines, bij het schrijven van teksten, bij het maken van illustraties en ja—ook in het onderwijs. Toch blijven veel leerkrachten op afstand. “Het voelt nep.” “Wat als het fout zit?” Of gewoon: “Ik weet niet waar ik moet beginnen.”
Maar wie met AI speelt, ontdekt al snel hoe het juist kan helpen. Niet als vervanging van de leerkracht, maar als extra handen, extra ogen en soms zelfs als inspiratiebron.

Wat is AI eigenlijk (en wat heb je eraan)?

AI is software die dingen doet die we normaal van mensen verwachten: leren, analyseren, voorspellen, schrijven, uitleggen. Het systeem leert van data en genereert daaruit antwoorden of oplossingen. Denk aan tools die teksten schrijven, sommen genereren of werkbladen maken. Simpel gezegd: AI is goed in dingen die veel tijd kosten én herhaalbaar zijn.

Een verhaal dat bleef hangen

Tijdens een les sociaal-emotionele ontwikkeling in groep 4/5 liet ik AI een verhaal schrijven over vriendschap en grenzen aangeven. Geen standaardmateriaal, maar iets nieuws, afgestemd op de klas. De kinderen luisterden aandachtig. De vragen na afloop leidden tot een diepgaand gesprek. Er ontstond meer betrokkenheid dan ik normaal bij deze lessen zag. Soms werkt iets dat net even anders is gewoon beter.
Een collega vroeg laatst: “Maar weet jij dan zeker dat het klopt, wat AI zegt?” Mijn antwoord: “Nee — en dat is precies waarom het mij dwingt om mee te denken.” AI stelt voor, maar jij blijft kiezen. Juist dat maakt het leerzaam.

AI als tool in je gereedschapskist

AI is geen vervanger van de leerkracht, maar kan wel ondersteuning bieden. Stel: je wilt een werkblad maken met verhaaltjessommen, of een verhaal over pesten op niveau van jouw groep. Of spellingwoorden verwerken in een korte strip. AI kan zulke suggesties genereren, die je vervolgens aanpast. Dat scheelt tijd en geeft ruimte om creatief te zijn. Het maakt je les niet onpersoonlijk, maar juist rijker.

Je kunt AI ook gebruiken om uitleg op verschillende niveaus te genereren, om korte teksten te herschrijven of om inspiratie op te doen bij het ontwerpen van lessen. Voor leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften kun je AI inzetten om extra oefenstof te maken of juist compactere versies van lesinhoud.

Daarnaast kan AI ook helpen in je eigen professionele ontwikkeling. Denk aan het herschrijven van oudercommunicatie, het samenvatten van vakliteratuur of het voorbereiden van een studiedag. AI ondersteunt niet alleen de klas, maar ook jou als onderwijsprofessional. Het maakt het makkelijker om van elkaar te leren, ideeën te ordenen en snel toegang te krijgen tot bruikbare input.

Aarzeling is normaal — en niet onterecht

Toch is er ook aarzeling. Dat AI “niet echt” is. Dat het fouten maakt. Dat het onnatuurlijk voelt. Begrijpelijk. Maar elke nieuwe stap in het onderwijs voelt eerst vreemd. Denk aan het digibord, tablets of Teams. AI vraagt hetzelfde: een beetje durf, wat verkenning en vooral: kritisch blijven. Niet alles wat AI oplevert is betrouwbaar of bruikbaar. Maar ook dat leer je al doende.

Het is goed om je bewust te zijn van de grenzen. AI begrijpt geen context zoals een mens dat doet. Het kan bevooroordeeld zijn, onnauwkeurig of juist te gladjes. Juist daarom is het belangrijk dat we als leerkrachten zelf de regie houden.

Kleine stappen om mee te beginnen

Voor wie voorzichtig wil starten, zijn er laagdrempelige manieren genoeg:

– Laat AI een kort verhaaltje schrijven over een thema uit je klas (zoals vriendschap of ruzie).
– Gebruik het om werkbladen op maat te maken of extra oefenstof te genereren.
– Laat het spellingzinnen maken met woorden uit jouw weeklijst.
– Of zet het in als brainstormmaatje bij je lesvoorbereiding.

Gewoon eens proberen, zonder druk. Vaak ontdek je sneller dan je denkt wat wel en niet werkt. En hoe vaker je ermee werkt, hoe beter je weet wat het voor júllie klas kan betekenen.

Leerlingen voorbereiden op hun toekomst

Leerlingen zouden op jonge leeftijd al mogen leren wat AI eigenlijk is, en hoe je ermee omgaat. Ze moeten ontdekken waarvoor ze AI kunnen inzetten en hoe het precies werkt. Niet om de techniek alleen, maar om het denken erachter. Kun je alles zomaar vertrouwen wat AI zegt? Waarom kiest het voor bepaalde antwoorden? Wat doe je met informatie die je krijgt? Het gaat om kritisch denken, en dat leren kinderen niet door AI te negeren, maar door ermee te oefenen.

Zeker richting het voortgezet onderwijs is het belangrijk dat kinderen al enige AI-geletterdheid hebben. Zodat ze later niet overvallen worden door een systeem dat al veel verder is dan wat ze gewend zijn — en het daardoor verkeerd of zonder erbij na te denken gebruiken. Beter nu voorzichtig leren fietsen met zijwieltjes, dan straks met 60 km/u op een e-bike stappen.

Jij blijft het hart van het onderwijs

AI verandert het onderwijs niet vanzelf. Daar is de leerkracht voor nodig. Jij bepaalt wat je ermee doet, hoe je het inzet en waar je de grens trekt. AI voelt geen sfeer, heeft geen klas voor zich, weet niet wie er net verdrietig binnenkwam. Maar het kan wel je voorbereiding verlichten, je helpen differentiëren en je lesstof verrijken. Als je het op jouw manier gebruikt, versterkt het juist de menselijke kant van onderwijs.

En misschien ligt hier ook een rol voor schoolleiders: geef collega’s de ruimte om te experimenteren. Laat AI geen buzzwoord zijn van buitenaf, maar iets waar je op school samen nieuwsgierig naar mag zijn. Niet als hype, maar als gereedschap.
Dus speel. Probeer iets. En kijk wat het je brengt.

Helena Bosch