Omgaan met sociale conflicten: een uitdaging voor leerkrachten

In deze blog vertel ik wat over De Rots en Water training op de basisschool.  Hieronder staan een aantal sociale conflicten waarin kinderen terecht kunnen komen:

‘Juffrouw, hij pakte mijn bal af!’
‘Meester, zij aapte me na!’
‘Juffrouw, ik mag niet meedoen!’
‘Ik heb daar niet mee gespeeld!’ (bij de vraag om even te helpen opruimen)

Welke leerkracht kent het niet? De sociale conflicten waarin kinderen terecht komen. Sommige kinderen reageren direct met fysiek gedrag. Anderen trekken zich juist terug. Ook zijn er kinderen die voor zichzelf opkomen, maar mogelijk niet krachtig genoeg. En dan zijn er nog degenen die er gewoon bij staan en toekijken. En er zijn nog veel meer kinderen met evenzoveel reacties.

Sociaal emotionele ontwikkeling

De hele dag door komt de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen om de hoek kijken. Dat is geen vak apart, het is een houding. Een mentaliteit. Iets wat je niet in 1 lesje per week leert, maar wat echt mag gaan leven. Door de hele school heen. En zelfs ook buiten de school.
Onze school gebruikt hiervoor de methodiek ‘Rots en Water’. En ik ben de gelukkige persoon die dit op mag zetten en mag coördineren. En wanneer dit echt gaat leven, iedereen op school dezelfde taal spreekt, gaan kinderen (en leerkrachten, en andere collega’s, en ouders!) dit ook echt voelen. Ze maken het zich eigen. Bij een conflict of lastige situatie weten ze wat te doen. Ze weten hoe ze rustig kunnen blijven. Hun zenuwen onder controle kunnen houden. Iets aan kunnen pakken wat ze moeilijk vinden. En als dat zelf even niet lukt is er altijd iemand in de buurt die dezelfde ‘Rots en Water taal’ spreekt en je kan helpen.
Want bij Rots en Water gaat het niet om het voeren van een gesprek (alleen). Ieder kind kan zo de sociaal wenselijke antwoorden geven. Bij Rots en Water gaan we Doen. Ervaren. Beleven. En dat maakt het verschil. 80% Doen, 20% Praten.

De methodiek Rots en Water

Rots en Water is een psycho-fysieke weerbaarheidstraining. Van oorsprong ontstaan voor ‘jongens in de onderbouw van de middelbare school’. Want als een jongen iets dwars zit, heeft zitten op een stoel en vragen afvuren meestal geen zin was de ervaring. Lekker bewegen, bezig zijn, en vanuit actie een gesprek aanknopen werkt veel beter. Van daaruit is de methodiek Rots en Water ontstaan. Om echt met kinderen in actie te gaan. Sociaal-emotionele dilemma’s te doorleven en oefenen, in een veilige setting waarin fouten gemaakt mogen worden, waarin geleerd mag worden, maar vooral waarin ieder zichzelf mag zijn. Zelf mag ondervinden wat voor jou eigen ik de beste manier is om met een lastige situatie om te gaan. Om je zenuwen onder controle te houden, minder snel boos te worden, eens te vragen of je mee mag spelen, iemand om hulp te vragen, enzovoort.
Echter, bedacht men later, waarom alleen voor jongens? Iedereen is anders, er zijn vast ook veel meiden die baat hebben bij deze training!
En nog wat later…: als we de oefeningen en termen wat aanpassen, kunnen we dit ook al aanbieden aan kinderen op de basisschool!
Waarbij het nu zo ver is dat we ook met de kleuters deze methodiek al inzetten. En aan de andere kant kunnen ook volwassenen er baat bij hebben. Kortom, leeftijd speelt geen rol!

De begrippen ‘Rots’ en ‘Water’

Waar staan de begrippen Rots en Water voor?

Een Rots is hard. Sterk. Doet pijn. Kan niet van vorm veranderen. Kan niet uit zichzelf bewegen. De Rots vertegenwoordigt het ‘Ik’: sterk zijn, voor zichzelf opkomen, eigen keuzes maken, weten wie je bent, wat je wilt en wat je doet.

Water daarentegen is zacht. Beweeglijk. Kan van vorm veranderen. Water gaat over ‘Wij’:
Ik kan vrienden maken en houden. Wij zorgen goed voor elkaar. Vriendschap. Verbondenheid. Communicatie. Samenwerking.

Te veel Rots maakt dat je te zelfverzekerd over komt (terwijl je je misschien juist wel heel onzeker voelt). Te egocentrisch bent. Altijd alleen maar aan jezelf denkt. Je zin doordrijft. Te veel Rots maakt je vaak alleen.

Te veel Water maakt dat je jezelf altijd aan de kant zet. Anderen gaan altijd voor. Wat jij wil schuif je weg. Durf je niet eens te zeggen. Je doet maar wat de rest wil anders vinden ze je misschien niet meer aardig. Te veel Water maakt dat je je ook alleen kunt gaan voelen. Over je heen laat lopen. Niet meer weet wie jij nu eigenlijk bent. Doordat je altijd doet wat anderen willen raak je jezelf kwijt.

Rots en Water in de klas

En daarom is Rots en Water zo fijn om in de klas in te zetten. In iedere groep zitten kinderen die meer Rots in zich hebben, en kinderen die meer Water in zich hebben. Zo zien, ervaren, beleven en bespreken de kinderen elkaars houding en leren ze die beter kennen, snappen, en daarmee ook accepteren.
Daarnaast kunnen ze van elkaar leren om wat meer Rots-kwaliteiten te ontwikkelen, of juist wat meer Water-kwaliteiten te ontwikkelen.

Wij geven de Rots en Water lessen per leerjaar. De lessen worden gegeven in de gymzaal, en daarnaast zetten alle leerkrachten in de klas gerichte oefeningen in tussen het leren door. Dat kan spontaan zijn wanneer zich een situatie voordoet, als energizer even lekker tussendoor, of echt een gerichte oefening.

Door de methodiek Rots en Water in te zetten ontwikkelen we op school echt een groepsgevoel. De band tussen kinderen onderling, en tussen kinderen en leerkracht, wordt hechter.

Rots en Water in kleine groep

Daarnaast kun je Rots en Water ook heel goed inzetten in een kleinere groep kinderen. Waar je met een hele klas werkt aan de groepsmentaliteit, is er in een kleine groep meer aandacht voor het individuele kind. Hiervoor komen kinderen in aanmerking die het sociaal gezien wat lastiger vinden in de grote groep. Of dat nu is omdat ze meer Rots of juist meer Water zijn dat maakt niet uit. Ook hier is een mix weer ideaal om van elkaar te leren.
Het komt wel eens voor dat in de eerste les de ‘Water-kinderen’ bijna bang zijn voor de ‘Rots-kinderen’. Ze kruipen letterlijk in hun schulp. Waar de ‘Rots-kinderen’ weer handig gebruik van maken. Door dit te benoemen, gerichte oefeningen in te zetten en ze juist samen te laten werken, leren ze het goede in de eigenschappen van de ander kennen. Je kan er ook voordeel van hebben om eens goed te zeggen hoe je ergens over denkt. Of om je juist even terug te trekken, rustig te worden en dan pas een reactie te geven.

Door hier gericht aandacht aan te geven tijdens de training, in een veilige setting, zie je al tijdens de 1e les een verschuiving. De kinderen gaan elkaar meer waarderen, en leren door samenwerken de kwaliteiten van de ander te waarderen, in te zetten en te gebruiken.

Rots en Water toepassen

Iedere oefening begint met het gronden, het centreren, en de focus. Voeten stevig op de grond. Adem in je buik. Focus en concentratie. Bij samenwerken wordt er ook altijd eerst oogcontact gemaakt. Bij de start van de les maken we vanuit die basishouding samen de ‘Rots- en Watergroet’, waarmee we ons met elkaar verbinden. Daarna starten we met de spellen en oefeningen.

Actie en rust worden heel bewust afgewisseld. Door lekker actief bezig te zijn gaat onze adem vanzelf omhoog. Door vervolgens weer stevig te gaan staan, te concentreren op onze ademhaling, en door te focussen, kunnen we die adem ook weer omlaag brengen. Als ons dat lukt na een actief spel, dan kan dat dus ook in andere situaties wanneer je adem hoog zit. Bijvoorbeeld als je een presentatie mag geven, een optreden, een penalty nemen, noem het maar op. Wanneer je spanning voelt of zenuwachtig bent, gaat je adem ook als vanzelf omhoog. Wanneer kinderen tijdens de lessen steeds weer oefenen om de adem omlaag te brengen, kunnen ze dat steeds gemakkelijker ook in andere situaties toepassen.

Zo maken we tijdens de lessen steeds de transfer naar gewone, dagelijkse situaties. En zijn we als leerkracht ook alert op deze situaties. Want om juist dan, in de dagelijkse praktijk, op het geleerde tijdens de lessen terug te grijpen maken de kinderen zich de methodiek eigen. En daar hebben ze hun leven lang profijt van.

Iedere les een feestje

Tijdens het volgen van de 3-daagse basistraining voelde ik ook bij mezelf een verschuiving plaatsvinden. Je gaat het echt doorleven en gaat letterlijk steviger in je schoenen staan. Je voelt de verbondenheid. Na 3 dagen ben je zo’n hechte groep geworden! Laat staan wat je met kinderen in een heel jaar, of zelfs een hele basisschoolperiode kan bereiken! Zowel individueel, als met de hele groep.
Voor mij is iedere Rots- en Water les weer een feestje. Of dat nu met een hele klas is, of met een kleine groep.

Kinderen te zien groeien. Ouders die naar je toekomen om te vertellen dat ze zo’n verschil merken bij hun kind. Kinderen die ’s ochtends al naar je toe komen met de vraag:

‘Juf, geef jij ons vandaag weer Rots en Water?’

Inge Kuijten