We scrollen, klikken, liken en delen. Elke dag worden we omringd door informatie. We scrollen langs nieuwsberichten, zien reclames tussendoor en krijgen op sociale media allerlei berichten voorgeschoteld. Soms levert dat nuttige inzichten op, soms is het gewoon vermaak. Maar niet alles wat we tegenkomen, is even betrouwbaar. Soms worden feiten verdraaid, uit hun verband getrokken of zelfs helemaal verzonnen. Maar er zit ook content tussen die, bewust of onbewust, een vertekend beeld geeft of zelfs misleidend is. Maar hoe bepaal je wat echt is en wat niet? Hoe zorg je ervoor dat je niet klakkeloos informatie overneemt zonder na te denken over de bron? Dit is precies waar mediawijsheid om draait.

In het onderwijs, maar eigenlijk in de hele samenleving, wordt mediawijsheid steeds belangrijker. Jongeren groeien op in een wereld waarin informatie letterlijk binnen handbereik is. Maar toegang tot informatie is niet genoeg. Je moet ook begrijpen hoe je ermee omgaat.

Wat is mediawijsheid nu echt?

Veel mensen denken bij mediawijsheid vooral aan “nepnieuws herkennen”. Maar het is zoveel meer dan dat. Het gaat over kritisch denken, over snappen hoe media werken en hoe ze ons beïnvloeden. Het gaat ook over je eigen rol in het digitale landschap. Hoe ga jij om met de informatie die je leest? Deel je zomaar iets door zonder te checken of het klopt? Wat gebeurt er als je een haatdragende reactie achterlaat?

We zien het steeds vaker: mensen die in bubbels terechtkomen waar ze alleen nog informatie zien die hun eigen mening bevestigt. Sociale media en algoritmes spelen hier een grote rol in. Maar dat betekent niet dat we daar slachtoffer van moeten zijn. Mediawijsheid betekent dat je bewust bent van dit soort processen en leert hoe je er kritisch mee omgaat.

Waarom is mediawijsheid cruciaal in het onderwijs?

Als kinderen opgroeien in een wereld vol schermen, moet het onderwijs meer bieden dan alleen rekenen en taal. Mediawijsheid is een essentiële vaardigheid geworden. Maar hoe leren we kinderen en jongeren hier goed mee om te gaan?

Een paar belangrijke punten:

1. Kritisch denken leren: Niet alles wat je ziet of leest is waar. Maar hoe ontdek je dat? Leerlingen zouden zichzelf altijd moeten afvragen: Klopt dit wel? Waar komt deze informatie vandaan? Door kritisch te kijken naar bronnen, leren ze beter onderscheid te maken tussen feit en mening.
2. Bewust online gedrag: Sociale media zijn geweldig, maar brengen ook risico’s met zich mee. Cyberpesten, het verspreiden van desinformatie of onbewust persoonlijke gegevens delen – het gebeurt sneller dan je denkt. Door jongeren bewust te maken van hun online keuzes, kunnen we deze risico’s verkleinen.
3. Privacy en digitale voetafdruk: Wat je online zet, verdwijnt niet zomaar. Jongeren delen vaak zonder nadenken foto’s, meningen en persoonlijke informatie. Maar wat gebeurt er als dat over tien jaar nog ergens opduikt? Weten ze eigenlijk wel wat bedrijven met hun data doen? Dit soort vragen moeten we ze leren stellen.

Maar mediawijsheid is niet alleen belangrijk voor jongeren. Ook volwassenen trappen regelmatig in desinformatie of laten zich misleiden door schreeuwerige koppen. We moeten af van het idee dat mediawijsheid alleen iets is voor de jeugd. Iedereen die internet gebruikt, heeft ermee te maken.

Wat kunnen we eraan doen?

Het begint allemaal met bewustwording. We kunnen van leerlingen niet verwachten dat ze alles uit zichzelf snappen. We moeten het gesprek aangaan. Waarom denk je dat iets waar is? Waar heb je het gelezen? Is er bewijs? Dit soort vragen zouden standaard moeten worden in de klas én aan de keukentafel. Daarnaast moeten we het niet alleen over de gevaren van media hebben. Media zijn ook fantastisch. Ze brengen ons kennis, verbinden mensen, geven creativiteit een podium. Het gaat er niet om dat we alles wantrouwen, maar dat we leren om op de juiste manier met informatie om te gaan.

Conclusie: Mediawijsheid is geen extraatje, maar een basisvaardigheid

In een wereld waar informatie overal is, is het cruciaal dat we leren kritisch, bewust en verantwoord om te gaan met media. Dat betekent niet dat we alles moeten wantrouwen, maar wel dat we altijd blijven nadenken. Of je nu docent, ouder of professional bent – mediawijsheid gaat ons allemaal aan. En hoe beter we ermee omgaan, hoe minder we worden beïnvloed door verkeerde informatie en hoe sterker we staan in de digitale wereld. Dus de volgende keer dat je een bericht ziet dat je emotioneel raakt of direct wilt delen… denk even na. Check de bron. Stel vragen. Wees mediawijs.