Wat plezier en betrokkenheid met elkaar te maken hebben

Welkom bij mijn eerste blog voor Tip Onderwijs. Ik voel me vereerd om een stuk te mogen schrijven over mijn grootste passie in het leven: kinderboeken, op mijn twee kinderen na dan!
Ik ontwerp lespakketten rondom één kinderboek. De activiteiten die worden aangeboden hebben allemaal verwantschap met het desbetreffende boek, het verhaal, de thematiek, de essentie, de onderwerpen en thema’s en de schrijver zelf en de illustrator.

De kennis die ik afgelopen jaren heb opgedaan als expert leesbevordering, Master kunsteducatie, zelfstandig ondernemer en ervaringsdeskundige, heb ik in mijn ontwerpen gestopt. In deze blog beschrijf ik mijn bevindingen én overtuigingen op dit gebied.

In mijn introductie heb ik het al kort gehad over de kracht van plezier bij leesbevordering. Wanneer kinderen plezier beleven in hetgeen ze aan het doen zijn, komt het lezen vanzelf. Het gaat dan ook vanzelf en kost weinig moeite. De kracht hiervan is dus erg groot én ook erg duurzaam. Maar hoe zorg je er nu voor dat kinderen plezier gaan beleven aan lezen? Ten eerste zul je hun betrokkenheid bij het verhaal moeten zien te vergroten. Op het moment dat je niet weet waar het verhaal over gaat of je begrijpt het niet zo goed, verlies je je aandacht, maar nog erger, je krijgt de onbedoelde boodschap: dit verhaal is niet voor mij bestemd. We moeten er eigenlijk niet denken aan wat de gevolgen van deze boodschap zijn….

Om dit te voorkomen is het van belang dat je met kinderen praat over wat jullie (gaan) lezen, door vragen te stellen én naar de antwoorden te luisteren. Om te horen wat kinderen te zeggen hebben over het verhaal zul je ze de ruimte moeten geven zodat ze een mening te kunnen vormen. Vertrouwen creëren om vragen te mogen stellen en dat alles gezegd mag worden. Het voeren van een zogenaamd literair gesprek is van groot belang bij voorlezen. Zo houd je de kinderen betrokken en zal het plezier in deze activiteit toenemen.

Literair gesprek

Het literair gesprek kwam voor het eerst voorbij tijdens mijn nascholingscursus ‘Kinderen als cultuurmakers’ aan de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. De Alan Turingschool in Amsterdam is koploper van deze methode. Ze organiseren ook inspiratie bijeenkomsten waarbij ze beknopt uitleggen hoe deze methode werkt. Heel inspirerend!

Binnen mijn ontwerp activiteiten voor De Verhalenwinkel heb ik de basis van deze methode meegenomen in mijn lesontwerpen. Ik ontwerp lespakketten voor het primair onderwijs. Eén van de activiteiten die worden aangeboden gaan dieper in op het begrip ‘literaire gesprekken voeren met kinderen’. Deze methode raakt namelijk in de kern mijn visie over de betrokkenheid vergroten van kinderen bij hetgeen ze lezen of wat je voorleest.

Het gaat er in de kern om dat je eigenlijk een soort leesclub situatie creëert in de klas. Je faciliteert en ondersteunt de kinderen bij het doorgronden van het verhaal. Dit kan in de eerste instantie heel eenvoudig door de kinderen op post-its die zaken te laten opschrijven waar ze meer over willen weten, wat ze verbaast, wat ze niet begrijpen of waar ze een sterke mening over hebben.
En vervolgens gaan ze hierover met elkaar in gesprek. Ze luisteren naar elkaars punten, gaan hierop in, vullen aan en stellen vragen. Wat er nu gebeurt is heel relevant voor het proces ‘betrokkenheid vergroot het plezier’. Kinderen gaan het verhaal beleven vanuit verschillende kanten, ieder kind heeft zijn eigen kijk op het verhaal. Maar ook de vragen en het ‘niet weten’ zorgt voor verbinding. Ik ben niet de enige die dit dacht, kan al een heel geruststellende gedachte zijn.

Verhalen komen tot leven

We leven in een wereld vol prikkels, vooral digitale prikkels. Alles om ons heen daagt onze zintuigen uit en verwent ons met kleur, geluid en snelheid.
En onze kinderen? Die zijn eraan gewend geraakt. Hun verwachtingsniveau ligt hoog.

Denk aan telefoons en spelcomputers: ze bieden een ervaring die rijk, flitsend en direct is. Net als de echte wereld, maar dan met een ‘aan’-knop.
Soms voelt het alsof ik met 10-0 achtersta wanneer ik een boek in een groep introduceer.
Geen geluidseffecten, geen gekke emoticons, geen muziek of AI-animaties. Alleen… letters op papier.

Door de kracht van verhalen op verschillende manieren te belichten en in de spotlight te zetten, vergroot je de kans om álle kinderen te raken.
Blijft het alleen bij praten en luisteren, dan spreek je vooral het cognitieve deel aan.

Maar er is meer, zóveel meer!

Door kinderen creatieve verwerkingsopdrachten en activiteiten aan te bieden, prikkel je hen op een ander niveau. Het verhaal krijgt daardoor niet alleen meer verdieping, maar gaat ook écht leven. De verbeeldingskracht aanspreken en aanwakkeren is essentieel. En het is niet alleen heel erg belangrijk voor het leesonderwijs, maar voor het hele leven!

Denk aan een beeldende les, een bijpassend muziekstuk, een zelfgeschreven gedicht of een filosofisch groepsgesprek. Zo betrek je ook die kinderen die juist in deze vakgebieden uitblinken. En het mooiste? Je zet thematisch werken in optima forma in, een enorme meerwaarde voor goed leesonderwijs. En zo past het ook nog allemaal binnen het rooster! Ook niet geheel onbelangrijk lijkt me.

Ben je geïnspireerd geraakt of wil je meer weten?
Neem gerust contact met me op via www.de-verhalenwinkel.nl.

En wist je dat ik ook workshops voorlezen geef op scholen en kinderdagverblijven?
Leuk om samen aan de slag te gaan met de kracht van verhalen!

Merel van der Ham