Welk verhaal vertel jij?

Dit stuk gaat over het vertellen van verhalen tegen jezelf over wie je denkt te zijn. Dat zie ik in de groepen waar ik lesgeef op basisscholen maar ook in de praktijkruimte van mijn coachpraktijk waar ik startende leerkrachten coach. In deze blog duiken we dieper in op overtuigingen: hoe ze ontstaan, hoe ze je kunnen beperken of juist versterken, en hoe je ze kunt veranderen.

Een dramales vol inzichten

Gisteren gaf ik les aan groep 7. Er moest een nieuw digiboard worden opgehangen in de klas (onder schooltijd) en daarom moesten we ons ruim 1,5 uur zien te vermaken in een leeg lokaal. Dat gaf mij de ruimte om een dramales te geven. Mijn lievelingsles maar helaas is er weinig tijd voor in het rooster.

Tijdens dramalessen zie je vaak andere kanten van leerlingen. Een leerling die anders tijdens de lessen probeert weg te duiken als hij antwoord mag geven, zit op het puntje van zijn stoel om feedback te geven aan medeleerlingen. Tijdens de dramales gisteren werkten leerlingen in kleine groepjes tegelijk. Opeens hoorde ik bij een groepje geschreeuw, ik zag kinderen gaan lopen en ze keken naar mij. Blijkbaar werd er iets van mij verwacht.

Roy had ruzie gekregen met Dylan en nu was hij boos weggelopen. Ik vond Roy op de gang. Hij keek mij rustig aan en zei: “ja juf, zo ben ik nu eenmaal, ik word snel boos en dan loop ik weg”. Ik zei: “jeetje nu ben jij 10 jaar en lijk je jezelf goed te kennen. Weet je dit zeker? Zou het kunnen dat dit een verhaal is dat je tegen jezelf vertelt?”

De kracht van verhalen

Mensen vertellen zichzelf verhalen. De verhalen over hoe ze denken in elkaar te zitten, verhalen over hoe ze grip krijgen op wie ze zijn en hoe ze kunnen omgaan met de wereld om hen heen. Deze verhalen zijn opgebouwd uit ervaringen, uit verhalen die ze van hun familie, vrienden en leerkrachten horen. Zo bouwt men verhalen over zichzelf op. Maar de vraag is of deze verhalen kloppen en vooral of ze bouwen aan een constructief verhaal. Is dit het verhaal dat je verder gaat helpen of is dit het verhaal dat je op je plaats houdt. Roy vindt het logisch dat hij na een ruzie wegloopt want zo is hij nu eenmaal.

Verhalen van de leerkracht

Een leerkracht vertelt zichzelf dat ze nu eenmaal moeite heeft met oudergesprekken want ze klapt dicht als iemand kritische vragen stelt. Een andere leerkracht vertelt zichzelf dat hij nooit voor 18 uur naar huis kan want hij is nu eenmaal een perfectionist en alles moet helemaal perfect voorbereid zijn, anders kan hij ’s nachts niet slapen.

Als ik in mijn praktijk iemand dingen hoor zeggen als; ik ben nu eenmaal zo, dan gaan bij mij de alarmbellen af. Als je jezelf heel lang een verhaal vertelt dat wordt het vaak een overtuiging. Iets dat je gelooft over jezelf een waar je geen vraagtekens meer bij zet.

Als ik als coach wel vraagtekens zet bij een overtuiging dan zie ik dat mensen daar heel verschillend op kunnen reageren. Meestal zijn ze heel verbaasd. Soms worden mensen geïrriteerd, natuurlijk is dat zo, dat is het verhaal wat ze zichzelf al heel lang vertellen, soms al vanaf hun jeugd. Zoals Roy tegen zichzelf vertelt dat hij nu eenmaal snel boos is en daarna wegloopt.

Waar komen overtuigingen vandaan?

Overtuigingen ontstaan vaak met een reden. Sommige overtuiging zijn heel nuttig en zorgen dat je niet in de problemen komt of dat je je werk op tijd af hebt. Een overtuiging wordt een probleem als het je tegenhoudt bij het bereiken van je doelen. Overtuigingen hebben vaak een doel gehad in het verleden.

Sommige gedragingen hebben je geholpen in het verleden. Het was bijvoorbeeld je houvast op momenten dat je gepest werd. Daaruit leer je dat je je het beste op een bepaalde manier kan gedragen, zodat de pesters je zo snel mogelijk met rust laten. Maak je klein, zeg niets terug en gedraag je zo onopvallend mogelijk. Vervolgens leer je jezelf dat dat de beste manier is om je in groepen te gedragen. Dat is de manier die bij jou past. Het spontane deel van jezelf heb je zorgvuldig weggestopt omdat het toen niet veilig was om die kant van jezelf te laten zien. Tijdens coachsessies ga je ontdekken welk gedrag je niet meer van dienst is omdat die onveilige situatie niet meer bestaat. Maar dat verhaal dat je jezelf al die jaren verteld hebt is niet zomaar vervangen voor een ander verhaal. Dat kost wat tijd.

Van oude naar nieuwe overtuigingen

Neem Roy. In de klas heeft Roy een goed idee bedacht, hij vertelt zijn idee. Dylan had ook een idee en hij vertelt zijn idee. Het groepje gaat mee in het idee van Dylan en ze vergeten het voorstel van Roy. Roy voelt zich genegeerd, wordt boos, duwt Dylan en loopt weg. Hij gedraagt zich naar de overtuiging; Ik ben snel boos en dan loop ik weg. Stel dat hij een andere overtuiging zou hebben, bijvoorbeeld; Als kinderen mijn idee niet direct goed vinden, buig ik een beetje mee en probeer nog een keer mijn idee erbij te leggen. Dus hij zegt dat hij het idee van Dylan ook goed vindt en dat ze daarbij ook nog zijn idee kunnen doen. De kinderen gaan mee met zijn idee en hij kan mee blijven spelen.

Het mooie is: je kunt je overtuigen veranderen. In mijn coachingstrajecten lukt dit vaak al in zes sessies.

Roy past zijn verhaal aan

Roy ging terug naar de klas. Hij heeft eerst de tijd gekregen om te kijken naar de andere kinderen en bij de volgende oefening deed hij weer mee. Hij hoort erbij en hij heeft zijn verhaal hopelijk een beetje aangepast. Misschien is zijn verhaal nu: “Soms word ik boos maar als ik even tijd krijg dat doe ik graag weer mee.”

Het verhaal dat je over jezelf vertelt is nooit af. Je blijft je ontwikkelen of je nu 10, 30 of 60 bent. Gelukkig maar.

Sandra Kempen