Inleiding

Het versterken van de basisondersteuning… ofwel het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs. In mijn ogen is dat wat we beogen bij het streven naar meer inclusiviteit in het onderwijs, want als we de basisondersteuning versterken, kunnen we onszelf meer gericht bekwamen in het ondersteunen van kinderen met uiteenlopende onderwijsbehoeften.
Toch blijft het vaak een wat abstract doel dat ver af lijkt te staan van wat er in de klas gebeurt. Niets is echter minder waar! Wellicht zijn er talloze manieren om hiernaar te kijken. Hieronder beschrijf ik mijn idee om een start te maken… of in ieder geval om er over na te denken.

Labels… handig of hokjes?

Veel mensen hebben een hekel aan het labelen van kinderen. Zelf ben ik ook geen fan, maar wellicht kunnen we er op een andere manier naar kijken waardoor de “labels” niet belangrijk meer zijn, maar waarbij de onderwijsbehoeften die hieronder liggen centraal komen te staan.

In onze maatschappij worden veel zaken uitgelegd vanuit modellen. Een model is een schematische weergave van de werkelijkheid waarbij we accepteren, dat er “fouten” zitten. Door de werkelijkheid met een model te vereenvoudigen kan dit wel meer inzicht bieden. Denk hierbij aan een wereldkaart. De kaart is plat terwijl we echt wel weten dat onze aarde rond is. Daarnaast zijn de zijkanten van de kaart vervormd om deze ook in de platte weergave zo duidelijk mogelijk in beeld te krijgen. De kaart is een model van de werkelijkheid… met enige aanpassingen.

Wellicht kunnen we zo ook naar diagnoses kijken. Een diagnose is eigenlijk een centraal woord vanuit een aantal onderwijsbehoeften. De diagnose maakt het makkelijker om over deze onderwijsbehoeften te praten. Gelden deze onderwijsbehoeften voor alle kinderen met deze diagnose? Vast niet! Maar we krijgen in ieder geval wel meer inzicht om beter aan te sluiten bij wat dit kind nodig heeft: zijn/haar onderwijsbehoeften!

Welke onderwijsbehoeften zijn er al in de school aanwezig?

Om een start te maken met het versterken van de basisondersteuning lijkt het zinvol om eerst te kijken welke diagnoses en de daaraan gelinkte onderwijsbehoeften er al in de school aanwezig zijn. Binnen mijn eigen school heb ik de vanuit mijn eigen interesse de verschillende diagnoses (letterlijk) in kaart gebracht. Ik heb via websites, boeken, readers en gesprekken de verschillende diagnoses beschreven met kenmerken en de onderwijsbehoeften die daarbij horen. Is het compleet? Vast niet, maar het is een basis met groeimogelijkheden, een begin.

Hieronder een stukje van de kaart “Wat heb ik nodig bij: AD(H)D”

Ik heb vier kolommen gemaakt:
– Kenmerken/belemmerende factoren.
– Onderwijsbehoeften.
– Zorgniveau.
– Keuzemogelijkheden of het zichtbaar is bij een specifieke leerling (lees ook mijn blog over het versterken van de basisondersteuning – deel 2).

Als je weet welke kinderen je binnen de school al kan begeleiden, dan kan je de onderwijsbehoeften binnen de zorgniveaus plaatsen. Als team kan je met elkaar bespreken welke onderwijsbehoeften passen binnen de klas (zorgniveau 1), wanneer de intern begeleider betrokken moet worden (zorgniveau 2 en 3) of wanneer je ook het samenwerkingsverband nodig hebt (zorgniveau 4). Daarnaast kun je ook je grenzen aangeven (zorgniveau 5) waardoor een advies tot uitstroom van deze leerling naar S(B)O wenselijk/noodzakelijk is.

Waar zijn er groeimogelijkheden?

Als je dit in kaart hebt gebracht, kun je beslissen waar je binnen jouw school mogelijkheden ziet om groei te maken. De grensgebieden tussen de verschillende zorgniveaus zijn hierin kansrijke onderzoeksmogelijkheden. Zijn er onderwijsbehoeften waar nu de intern begeleider (nog) voor nodig is, maar waar je als school wellicht een groei wil maken van zorgniveau 2 naar zorgniveau 1. Wellicht is hierin scholing van de leerkracht(en) nodig. De keuze van de scholing wordt dan meer concreet, omdat je gericht werkt aan een bepaalde uitbreiding van de basiskennis. Of zie je binnen zorgniveau 4 meer mogelijkheden om een kind binnen het regulier onderwijs te houden en wat heeft de school/hebben de leerkrachten (of intern begeleider) nodig om dit mogelijk te maken?

Mogelijkheden en keuzes worden wellicht meer concreet als je de verschillende onderwijsbehoeften onderverdeelt in de zorgniveaus. Daarnaast ontstaat er een mooie inhoudelijke discussie in de school over waar je met zijn allen (voor) staat.

Ondersteuning en inclusie

Als je via de kaarten over de onderwijsbehoeften het gesprek bent aangegaan, zal je merken dat de verschillende diagnoses overlappende onderwijsbehoeften hebben (of dat sommige kinderen wellicht geen diagnose hebben, maar wel enkele onderwijsbehoeften hebben die overeenkomen met onderwijsbehoeften passende bij een diagnose). Er kan dus niet meer gesproken worden over afzonderlijke diagnoses, maar over gemeenschappelijke onderwijsbehoeften. In mijn idee is dit een hele belangrijke verschuiving binnen de ondersteuning, omdat juist het gemeenschappelijke stuk de basis van de inclusie is: zoeken naar mogelijkheden waarin gemeenschappelijke ondersteuning mogelijk is. De nadruk verschuift van de eerder genoemde labels naar de onderwijsbehoeften.

Samenvattend

Als je het inhoudelijke gesprek binnen het team aan wilt gaan m.b.t. het versterken van de basisondersteuning, kun je onderzoeken welke diagnoses/onderwijsbehoeften je op dit moment al in de school hebt en kun je de onderwijsbehoeften die hierbij horen in kaart brengen. Hieruit kan een mooi inhoudelijk gesprek ontstaan over waar de school de verschillende onderwijsbehoeften in de zorgniveaus plaatst. Op basis hiervan kunnen vragen als: Waar sta je nu? Waar wil je als school in ontwikkelen? Kunnen ondersteuningsbehoeften “groeien” naar een lager zorgniveau? Waar zie je kansen voor scholing? meehelpen om de basisondersteuning van de school te versterken.
Mocht je interesse hebben in de kaarten die ik heb gemaakt, mail dan naar [email protected].

Elles den Held