Deze brede vraag werd mij gesteld en hoe mooi is het dat ik deze vraag kan beantwoorden op basis van mijn eigen ervaring als kleuterjuf bij Natuurschool (in ontwikkeling) De Wegwijzer te Serooskerke. Elke school is anders, en toch hebben natuurscholen iets gemeenschappelijks. Ze willen graag dat kinderen veel natuurbeleving hebben, ze werken aan duurzaamheid en geven buitenonderwijs. Hoe die invulling er dan uitziet, dat verschilt per bouw in de school en ook weer per school. Ik zal vanuit mijn rol als kleuterleerkracht vertellen hoe ik dit vorm geef in mijn klas.

Burgerschap, een belangrijke pijler op onze natuurschool

Laat me beginnen met het aanvullen van de bovenste drie punten. Ja, natuurbeleving, duurzaamheid en buitenlessen zijn belangrijke speerpunten. Maar, burgerschap, hoort daar, mijns inziens, net zo goed bij. Hoe ga je om met elkaar? Hoe ga je om met de aarde? Hoe draag jij zorg voor jezelf en de ander? Welke keuzes maak jij? Dit klinkt wellicht heel ingewikkeld en hoogdravend. Maar met simpele vragen als: “In welke afvalbak hoort een bananenschil?” of “Wat zeg je tegen je vriendje die verdrietig is?” of “Wat kunnen wij doen, zodat de nieuwe leerling in de klas, zich ook prettig voelt?” Dat zijn vragen waar kinderen heel goed bij stil kunnen staan en ook mooie antwoorden op kunnen geven.

De 4 pijlers zijn basiselementen in de kleuterklas

Ik gebruik bovenstaande 3 pijlers en burgerschap als basis voor een thema. In onze kleuterklas werken wij thematisch. Dat houdt in dat we thema’s inzetten om daar vervolgens ons onderwijs in te verweven. De ijkpunten die de ‘Kijk’ heeft bij de diverse leeftijdfases, verwerken we in onze thema’s, zodat de kinderen gericht gestimuleerd worden in hun ontwikkeling. We werken ongeveer 8 weken aan een thema. Elk thema is onderverdeeld in 4 of 5 subthema’s.

Zo was ons thema deze winter: “Wij maken de wereld mooier.” Dit thema is onderverdeeld in: ‘Jij maakt de wereld mooier’, ‘happy & gezond leven’, ‘beter benutten’ en als afsluiting ‘schone natuur’, waarin we hebben gekeken hoe we goed zorg kunnen dragen voor de natuur om ons heen. Het spreekt voor zich dat zo’n thema alle aspecten bevat die kenmerkend zijn voor een natuurschool.
Maar ook ons thema: “Wij geven kleur aan groep 1/2”, heeft als sub thema bijvoorbeeld ‘Wie zijn wij samen?’ en ‘Samen kunnen wij alles’. Bij deze twee subthema’s staan we stil bij vriendschap, kameraadschap en laten we zien hoe belangrijk elk kind is en dat we samen echt een verschil kunnen maken in de wereld.

Waardevolle buitenlessen

Binnen een thema kijken we welke lessen er buiten gegeven kunnen worden. Een tiental voorbeelden van buitenlessen die we dit jaar hebben gegeven: De natuur op het plein bekijken. Buiten tellen met natuurlijke materialen. Een groepsopdracht doen, bijvoorbeeld een groot bokkenbouwsel maken, om samen te ontdekken dat wij alles kunnen. Een zweedsloopspel doen over letters en cijfers. Zoveel mogelijk woorden zoeken in de natuur waar de letter ‘a’ in zit. We laten groep 3/4 ons voorlezen met leesteksten over de natuur buiten op het plein.

We zaaien de zaadjes van smaaklessen.nl in bakken, en verpotten die na een week of twee. Daarna zorgen we ervoor dat het allemaal de moestuin in gaat. Eenmaal de moestuin in, geven we het regelmatig water. Dit jaar hebben we zonnebloemen geplant bij ons raam van het klaslokaal en we meten hoe hoog ze worden. Ook gaan we af en toe zelf lekker buiten eten aan de picknicktafels. Allemaal zaken die we gedurende het hele jaar doen.

Passende prentenboeken

Bij kleuteronderwijs zijn prentenboeken onmisbaar. Zo ook bij ons. Vier rijke prentenboeken die ik wil aanbevelen zijn: Het boek ‘Max en de toverstenen’ van Marcus Pfister. Het is een prachtig prentenboek wat illustreert, dat je als individu en als groep altijd een keuze hebt. Het boek heeft een goede en een slechte afloop, waarbij de berg waar de muizen in wonen bij de slechte afloop, in het water verdwijnt en de gemeenschap van de muizen uiteenvalt. Terwijl bij de goede afloop de muizen kolonie hechter wordt en zij samen dankbaar zijn voor de mooie natuur waarin ze leven.

Dit prentenboek vertelt, mijns inziens, precies waar het bij burgerschap om draait. ‘Mag ik meedoen?’ Van John Kelly en Steph Laberis, illustreert dat wanneer je een open visie hebt, je elkaars talenten kunt zien en juist veel plezier samen kunt hebben. ‘Samen kunnen wij alles’ van Ingrid en Dieter Schubert, is een boekje wat je heel goed kunt inzetten als je oplossingsgericht werken wil stimuleren. ‘Te veel troep’ van Emily Gravett, maakt ons ervan bewust dat heel veel verzamelen ook echt zijn weerslag heeft op de natuur en onszelf. Het laat ons nadenken over hoe wij zelf omgaan met materialen en natuur. Deze boeken horen echt thuis in ons kleuteronderwijs.

Intrinsieke motivatie

Waarom wil ik eigenlijk graag een leerkracht zijn op een natuurschool? Omdat werken met de natuur, kinderen terug brengt naar de basis en in verbinding brengt met henzelf en hun omgeving . Burgerschap heeft veel meer betekenis als kinderen opgroeien met de natuur als vriend. Als ik kinderen zie genieten in de zandbak, kastanjes tellen aan de picknicktafel, als ik ze zie ploeteren om volle gieters naar de radijsjes te brengen of ze komen vol trots laten zien dat ze nu zelf de boom in kunnen klimmen, daar wordt mijn hart warm van.

De aarde waar wij als mensen al eeuwen op leven, is het waard om goed en respectvol mee om te gaan. Goed met de aarde omgaan en met elkaar zorgdragen voor die aarde, dat kun je als je ook goed voor jezelf zorgt. En dat is wat we onze kinderen ook mee willen geven. Zij zijn belangrijk en samen maken ze een verschil. Zo krijgen ze de kans om sterk geworteld kan raken. Laten we die handvaten de volgende generatie meegeven.

Jeanet Steenbeek