Sinds augustus 2021 maak ik deel uit van een basisschoolteam dat werkt met unitonderwijs. Bij dit onderwijsconcept leren leerlingen van verschillende leeftijden en niveaus samen in één leeromgeving.

Mijn eerste kennismaking met het unitonderwijs vond plaats in het derde jaar van de pabo. Op de eerste dag zei mijn mentor: ‘Ga vooral achter in de klas zitten, observeer en kijk gewoon wat er gebeurt’. Klinkt simpel, dacht ik toen nog, maar aan het einde van die dag was ik volledig uitgeput. De leerlingen liepen kriskras door elkaar, werkten op hun eigen tempo en overal gebeurde iets tegelijkertijd. Toch leek mijn mentor te weten wat ze moest doen en bood ze iedere leerling wat ze nodig hadden. Het enige wat ik kon denken was: Hoe dan? Maar ook: Hoe zorg ik ervoor dat ik dit ooit ook kan? Die dag maakte diepe indruk. Het was mijn eerste les in het loslaten van het traditionele beeld van ‘juf voor de klas’ en het begin van mijn nieuwsgierigheid naar een andere manier van onderwijs.

Hoe ziet een unit eruit?

Een unit bestaat uit twee of drie basisgroepen, bijvoorbeeld groep 5 en groep 6.
Elke basisgroep heeft een eigen leerkracht, die als vaste begeleider fungeert. De leerkrachten geven instructie aan alle leerlingen in de unit. Aan het begin van het schooljaar wordt afgesproken welke leerkracht welk vak aan welke groep geeft.

Voorbeeldverdeling:

De leerkracht van basisgroep a
– Geeft rekenlessen aan groep 5
– Geeft taal- en spellinglessen aan groep 6

De leerkracht van basisgroep b
– Geeft rekenlessen aan groep 6
– Geeft taal- en spellinglessen aan groep 5

Instructiegroepen

Binnen de unit wordt gewerkt met kleine instructiegroepen. Leerlingen krijgen uitleg in kleine groepjes, zodat er meer ruimte is voor interactie, gerichte begeleiding en het stellen van vragen. Elke instructie duurt ongeveer 15 minuten. De nadruk ligt op een krachtige, doelgerichte uitleg die leerlingen actief betrekt bij de lesstof. De leerlingen worden ingedeeld op basis van hun resultaten op proeftoetsen bij ieder nieuw blok/thema en observaties. Zo krijgt iedere leerling instructie op het juiste niveau. Per week zijn er vaste instructiegroepen. Het kom regelmatig voor dat je als leerkracht meerdere dagen per week hetzelfde groepje instructie geeft. Dit zorgt voor een continuïteit van de lesstof, goed zicht op de ontwikkeling van de leerlingen en directe afstemming op wat de leerlingen nodig hebben om verder te komen.

De instructiegroepen zijn onderverdeeld in drie niveaus:

1* Dit is nieuw voor mij
2*: Ik kan dit met hulp
3*: Ik kan dit alleen

Leerlingen die op de proeftoets laten zien dat ze het leerdoel beheersen, worden aangeduid als ‘3-ster leerlingen’. Zij mogen de les zelfstandig maken. Toch kiezen we er ook voor dat zij bij een instructie aansluiten. Dit gebeurt dan in de vorm van:

– Een verkorte instructie;
– Of een checkmoment om te controleren of de behaalde resultaten van de proeftoets en observaties nog overeenkomen met wat de leerling laat zien.

Deze aanpak wordt ook gebruikt om ervoor te zorgen dat leerlingen bijvoorbeeld bij rekenen de juiste strategieën leren toepassen, in plaats van alles ‘uit het hoofd te doen’.

Hoewel de indeling van leerlingen is gebaseerd op proeftoetsen en observatie, blijft er altijd ruimte voor aanpassingen. Als een leerling op de proeftoets heeft laten zien een leerdoel te beheersen, maar tijdens de les tegen moeilijkheden aanloopt, kan de leerling alsnog aansluiten bij de instructie. Hierdoor ervaren leerlingen meer autonomie en eigenaarschap over hun leerproces, terwijl ze toch de ondersteuning krijgen die nodig is.

Hoe ziet een dag in het unitonderwijs eruit?

Hieronder staat een beschrijving hoe een dag er vanaf groep vijf uit kan zien. Per unitschool zal dit verschillen. De omschreven dag is gebaseerd op mijn eigen ervaring in de bovenbouw.

Een dag is verdeeld in drie werkblokken.

– 1e werkblok – Rekenen
– 2e werkblok – Taal/spelling
– 3e werkblok – Engels, verkeer, zaakvakonderwijs of weektaak afronden

De planning kan soms afwijken in verband met activiteiten of de gymles.

Bij binnenkomst starten wij met de inloop, waarbij de leerlingen zelfstandig aan hun weektaak werken. De leerlingen werken dan zelfstandig aan hun weektaak. Op maandag plannen zij hun weektaak en instructietijden in. Na de inloop gaan we een halfuur in de kring. In de kring bespreken we het dagritme, de weektaak en andere zaken zoals godsdienstvormgeving, het verbeterbord of het doelenbord.
Voor het tweede werkblok staat er een kwartier automatiseren voor rekenen, taal en spelling op de planning. Voor het derde werkblok wordt er altijd stil gelezen.

Een groot voordeel van het werken met dezelfde werkblokken, is dat bijvoorbeeld een leerling uit groep 7 kan aansluiten bij een rekeninstructie van groep 5.

De kracht van samen

Samenwerken is in het unitonderwijs van groot belang. Tijdens een lesdag zijn we afhankelijk van elkaar en zorgen we ervoor dat we de juiste ondersteuning aan de leerlingen bieden. Vertrouwen in je unitcollega’s speelt hierbij een cruciale rol. Een voorbeeld: De leerlingen uit jouw basisgroep volgen een rekeninstructie bij een collega. Daarna verwerken ze de les zelfstandig in hun basisgroep of op het leerplein, met ondersteuning van de onderwijsassistent en andere leerkrachten. Soms zie je als leerkracht alleen de schriften en de werkhouding van de leerlingen tijdens het werkblok. Daarom is het essentieel dat er onderling vertrouwen is en we ervan uitgaan dat iedereen passende instructies geeft. Gelukkig is er altijd tijd en ruimte, zowel tijdens als na schooltijd, om de instructiegroepen te bespreken. Dat is niet alleen fijn voor de leerkracht die de les gaf, maar ook voor degene die de leerlingen in de basisgroep begeleidt.

Conclusie

Unitonderwijs biedt een vernieuwende en flexibele leeromgeving, waarin leerlingen van verschillende leeftijden en niveaus samen leren en elkaar versterken. Door het werken in units met vaste leerkrachten en gerichte instructiegroepen ontstaat er een dynamische combinatie van zelfstandigheid, maatwerk en samenwerking. Dit onderwijsconcept stimuleert niet alleen de betrokkenheid en het eigenaarschap van de leerlingen, maar bevordert ook de professionele samenwerking tussen leerkrachten. Het vertrouwen in elkaar en de gezamenlijke verantwoordelijkheid zorgen ervoor dat het onderwijs aansluit bij de individuele behoeften van elke leerling.