Van leeshaat naar leesvreugd

Kinderen kunnen niet goed lezen! Sla een willekeurige krant open en het gaat erover. Het leesniveau daalt en hard ook. Eén op de drie vijftienjarigen heeft onvoldoende leesvaardigheid volgens het PISA-onderzoek. Het zijn harde berichten, maar wat doe je eraan? In deze blog gaan we dieper in op hoe leesplezier terug wordt gebracht in de klas met LIST lezen en voorleesboeken die kinderen boeien.

Vroeger

Toen ik zelf op de basisschool zat, vond ik niks leukers dan lezen. Eén keer per week gingen we naar de biebbus en ging ik met een stapel boeken naar huis. Op school lazen we in de bovenbouw met de hele klas in hetzelfde boek. Ik las altijd vooruit tijdens het lezen, want het ging mij veel te traag.
In die tijd was er nog geen Netflix of games, geen mobiele telefoons, etc. Er was minder afleiding, dus je kon verdwijnen in een boek. En nog steeds kan ik me helemaal verliezen in een goed boek.

‘Loserboeken’

Als je zelf graag leest, is het moeilijk om je voor te stellen dat iemand niet graag leest.
Toen ik startte in het onderwijs, gaf ik les aan een combinatiegroep 3/4. Wat is er mooier om kinderen te leren lezen? Ik vond het magisch en de kinderen vonden lezen fantastisch.

Toen ik een aantal jaren later in de bovenbouw belandde, merkte ik dat het leesplezier hier soms ver te zoeken is, terwijl het leesaanbod heel erg groot is. De graphic novels waren in opkomst en ik zag steeds meer jongens met “Het leven van een loser” (Jeff Kinney). “Gelukkig! Ze lezen!”, heb ik gedacht. Toch gingen deze ‘loserboeken’ me steeds meer tegenstaan.

Dit kwam niet alleen door de eindeloze boekbesprekingen (“Mijn boekbespreking gaat over ‘Het leven van een loser’ van Jeff Kinney en het verhaal gaat over Bram Botermans.” En dat keer tien), maar ook door het gebrek aan tekst. Ik hoopte dat deze graphic novels een opstapje zouden zijn naar boeken met veel letters, maar dat bleek niet zo eenvoudig. De serie werd uitgelezen en daarna begonnen de kinderen weer van voren af aan. Hoe kom ik uit deze vicieuze cirkel?

LIST

Inmiddels hadden we een nieuwe leesmethode aangeschaft, waar veel werd ingestoken op leesbevordering: ‘Karakter’ (Malmberg). Maar het gezucht en gesteun bleef. De kinderen vonden het niet leuk, vulden een werkboekje in en pakten de boeken die werden aangeboden niet.
Inmiddels was er bovenschools een leesspecialist aangesteld. Zij liet ons kennis maken met LIST lezen (Lees Interventie-project voor Scholen met een Totaalaanpak).

Met LIST lezen steek je in op leesplezier en laat je de kinderen dagelijks een half uur stillezen. Vooraf doe je een boekenbabbel om een nieuw boek te promoten of je leest een stukje voor uit het leesboek van de groep, daarna stel je een leesvraag aan de kinderen. Deze vraag koppel je aan wat je eerder zelf las, dus als jouw hoofdpersoon ergens heel boos om werd, kun je vragen of de kinderen tijdens het lezen eens op willen letten welke emotie hun hoofdpersoon laat zien, of was er in jouw boek ook iemand boos? Of als een heks nét iemand betovert, vraag dan of kinderen in hun boek willen zoeken naar een leuk voorwerp waarin diegene uit het verhaal veranderd kan worden. Een kort nagesprek in tweetallen, groepjes of klassikaal is uiteraard onmisbaar.

“Ja, ja…”

Ik was sceptisch. “Ja, ja… en dan gaan de leeshaters ineens een half uur lang lezen? Vast!”
Maar goed, afspraak is afspraak, dus ruimden we allemaal een half uur lezen per dag in. Het vraagt best even een gedragsverandering, niet alleen van de kinderen, maar zeker ook van de leerkracht! Kinderen keken veel op van hun boek, wilden toch nog even naar de wc, zuchtten heel nadrukkelijk en ga zo maar door. Ik heb me vaak afgevraagd of dit wel ging lukken: zou ik de kinderen van de ‘loserboeken’ af krijgen? En wat doen we de dyslecten aan? Maar ik wilde ook dat de kinderen de leesvreugde zouden ervaren die ik zelf heb, dus ik ging ervoor!

De leerkracht in een sleutelrol

Om de week staat bij onze school een biebbus en daar haal ik een grote kist met boeken vandaan. Boeken waarvan ik denk dat bepaalde kinderen ze écht leuk gaan vinden of waarvan ik vind dat kinderen hiermee kennis moeten maken. Ik ga daarna ook actief handelen: “Kijk eens wat voor boek ik zag in de bieb, het is heel spannend. Volgens mij houd jij van spannende boeken. Misschien wil je het eens proberen?” Soms pakken ze het boek aan, maar soms ook niet en dat mag!

Paardenboeken voor kinderen die van paarden houden, voetbalboeken, thrillers, grappige boeken, noem het maar op, ik heb inmiddels flinke spierballen van het sjouwen van die boekenkist.
Voor een aantal dyslectische kinderen maakte ik op Classroom een omgeving aan waar ik mijn eigen luisterboeken op plaatste. Deze kinderen mochten beginnen met luisterboeken om zo in een verhaal te komen. Het meeluisteren hielp hen echt en, geloof het of niet, na een paar weken wilden zij een Harry Potter meelezen met een luisterboek. Dit zijn dikke pillen met heel moeilijke woorden die zij zelfstandig nooit zouden pakken en uitlezen, maar ik moest deel na deel reserveren bij de bieb. Daarna gingen ze ook zelf boeken lezen zonder audio-ondersteuning (en dat waren gewoon boeken met veel letters!).

Toch bleef ik een leeshater houden… Ik snuffelde wat in onze schoolbieb en kwam per ongeluk deel 1 tegen van de serie ‘Voetbalgoden’ (Gerard van Gemert). Deze leeshater houdt erg van voetbal, maar tot nu toe had ik nog geen enkel voetbalboek aan hem kunnen slijten. Ik ben naar hem toegestapt met dit boek en heb gezegd: “Dit lijkt me écht een boek voor jou. Er staan niet veel plaatjes in en het is heel veel tekst, maar wil je voor mij eens proberen drie hoofdstukken te lezen?” En hij pakte zuchtend het boek aan, maar… het boek greep hem! Inmiddels is hij bezig in deel 8 en zijn er vriendjes van hem ook geïnteresseerd geraakt in deze serie. Een mooi sneeuwbaleffect!

Film of boek?

Naast het LIST lezen probeer ik ook zoveel mogelijk voor te lezen. Ik probeer een boek te vinden dat aansluit bij ons thema van wereldoriëntatie, zodat je mooi linkjes kunt leggen. Het allerliefst zoek ik een boek dat ook is verfilmd. Dan lees ik het boek voor met als doel: als dit boek voor de vakantie uit is, kijken we de film. Ik doe dit heel bewust, want tot nu toe is het nog maar één keer voorgekomen dat de kinderen de film beter vonden dan het boek. Kinderen ervaren zo dat je in een boek kunt verdwalen en dat een film vaak mooie details of grappige personages weglaat.

Zo lazen we een keer met de klas het boek “Scheepsjongens van Bontekoe” (Johan Fabricius) toen we het over de Gouden Eeuw hadden. Wat een worsteling was het om dit boek te lezen. Een dik boek met moeilijke en enigszins ouderwetse taal. Toch konden de kinderen aan het eind van het boek het verhaal wel waarderen, want het was best spannend! We keken de film met de klas en zij waren ernstig teleurgesteld. Hun favoriete personage kwam niet eens voor in de film! Het boek, alhoewel het een worsteling was, vonden ze véél beter. En de juf was stiekem trots!

Missie geslaagd?

Het lijkt nu alsof het leesonderwijs in mijn klas alleen maar rozengeur en maneschijn is, maar dat is niet zo. Deze aanpak vergt hard werken! Tijdens het leesmoment zit ik ook te lezen, want goed voorbeeld doet goed volgen. Op deze manier houd ik ook mijn kennis over kinderboeken op peil, zodat ik kinderen goed kan adviseren. Inmiddels heb ik zelf ook zo’n voetbalboek gelezen, alhoewel dit helemaal niet in mijn straatje past, maar ik begrijp nu veel beter waarom dit boek zo aanslaat bij de jongens in mijn klas.

Maar is de missie nu geslaagd? Tijdens iedere leesles is het een half uur muisstil en zitten de kinderen met hun neus in de boeken en dat gegeven spreekt volgens mij boekdelen!

Evelien van der Bok – Kieviet
leerkracht basisonderwijs