Meertaligheid speelt een belangrijke rol in de ongelijkheidskansen in het onderwijs in Nederland, zowel in positieve als negatieve zin. De impact van meertaligheid op de kansen van leerlingen in het onderwijs is sterk afhankelijk van hoe de samenleving en het onderwijssysteem omgaan met meertaligheid, en hoe deze als een voordeel of als een obstakel wordt gezien.

Veel kinderen met een migrantenachtergrond of kinderen die thuis een andere taal spreken dan het Nederlands, kunnen een taalachterstand hebben in het begin van hun schoolcarrière. Dit kan leiden tot een achterstand in hun schoolprestaties, aangezien het onderwijs grotendeels in het Nederlands wordt gegeven. Leerlingen die de Nederlandse taal niet volledig beheersen, kunnen moeite hebben met het begrijpen van het lesmateriaal, opdrachten en instructies. Het gebrek aan voldoende Nederlands kan ervoor zorgen dat kinderen in de lagere klassen al sneller achterop raken.

Uitdagingen van meertaligheid in het onderwijs

Kinderen die in meertalige gezinnen opgroeien, kunnen in sommige gevallen geconfronteerd worden met sociale en culturele barrières. Bijvoorbeeld, als kinderen vanuit een andere cultuur naar Nederland komen, kunnen ze te maken krijgen met vooroordelen of stereotypering van hun culturele achtergrond, wat kan leiden tot sociale uitsluiting of een lagere verwachtingen van docenten. Daarnaast speelt de thuissituatie een rol. Als ouders de Nederlandse taal niet goed beheersen, kunnen ze moeilijker ondersteunen in het huiswerk en de schoolontwikkeling van hun kinderen, wat de ongelijkheid vergroot.

Meertaligheid kan soms leiden tot discriminatie of stereotypering van leerlingen, wat hun kansen in het onderwijs verder kan beperken. Docenten of andere leerlingen kunnen bepaalde opvattingen hebben over de capaciteiten van meertalige kinderen, wat kan leiden tot een lager verwachtingspatroon en minder steun in hun ontwikkeling.

Meertalige leerlingen lopen mogelijk een groter risico om door te stromen naar een lager niveau van onderwijs, vooral wanneer taal een barrière vormt in de vroege jaren van het onderwijs. Dit kan hen beperken in hun latere onderwijskansen en zelfs hun kansen op een succesvolle carrière.

Meertaligheid, mijn leven en mijn passie!

Sinds mijn geboorte heb ik al te maken met meertaligheid. Geboren in 1967 op Curaçao, een “multi-culti” eiland met veel taalinvloeden (Nederlands, Engels, Spaans, Portugees) kwam ik al vroeg in aanraking met verschillende talen. Mijn moedertaal is Papiamentu, maar op school was destijds het Nederlands de voertaal. Natuurlijk spraken we ook Papiaments, maar dat was meestal buiten de les. In de klas werd je geacht Nederlands te spreken.

Naast het Nederlands heb ik op de basisschool ook Engels en Spaans gehad. En later in mijn schoolcarrière heb ik deze talen ook behouden in mijn vakkenpakket. Ik kan zeggen, dat ik veel affiniteit heb voor talen en culturen. Een beetje Portugees en Italiaans begrijpen behoort tot mijn vaardigheden, en inmiddels is ook een aardige woordenschat in het Syrisch Arabisch opgebouwd. Ik ben erg geïnteresseerd in de mens en zijn afkomst, zijn talen en zijn gewoontes. Dit heeft ervoor gezorgd dat ik in Nederland al vroeg in het NT-2 onderwijs ben gerold.

Een rijkdom aan talen en culturen

Ik haal veel voldoening uit het onderwijs aan anderstaligen. Ik begrijp heel goed hoe het voelt als je in een vreemd land een nieuwe taal moet leren. Daarom wil ik heel graag onderdeel zijn van de (taal)ontwikkeling. Ik wil graag het verschil maken in het leven van zo’n kind, door goed NT-2 onderwijs te geven. Toen ik in 1997 in Nederland kwam werken, had ik niet de kennis die ik nu heb op NT-2 gebied. Er bestond, tenminste op de school waar ik destijds werkte, geen methode of methodiek voor het NT-2 onderwijs. Veel werd er op “gevoel” gedaan. Gelukkig zat het met mijn gevoel wel goed en was ik al bekend met het onderwijzen in een tweede taal. Op Curaçao was het Nederlands immers ook onze tweede taal!

Ondertussen, jaren verder, ben ik bevoegd NT-2 leerkracht en weet precies wat ik moet doen als ik tweede taal-leerders in de groep heb. Ik ben heel blij om te zien dat we steeds bewuster worden dat alle talen tellen. Dat het oké is dat kinderen hun moedertaal spreken. Het is zelfs noodzakelijk! Kinderen moeten leren denken in hun eigen taal, concepten vormen en hun eerste taal behoorlijk leren spreken. En van daaruit kunnen ze de vertaalslag naar het Nederlands maken.

Praktische tips voor een taalvriendelijke klas

Heel belangrijk is dat je je als leerkracht je open stelt en taalvriendelijk bent. Zie meertaligheid als een rijkdom en niet als een beperking. Laat de leerlingen zich veilig en thuis voelen door aandacht te besteden aan hun afkomst, taal en cultuur. Wat ik altijd doe als ik een nieuwe leerling krijg, is zorgen dat ik een paar woordjes in hun moedertaal ken: welkom, eet smakelijk, kom hier, ga maar zitten etc. Heel simpel, je kan tegenwoordig ook vertaalapps en google translate inzetten. Je zult zien, dat de spanning van zo’n eerste schooldag van een kind afglijdt bij het horen van iets vertrouwds. Wat ook belangrijk is, is de naam van de leerling correct te leren uitspreken. Je naam is jouw identiteit en die is zorgvuldig uitgekozen voor jou dus is het fijn als mensen het goed uitspreken. Kom je er niet uit, vraag het dan aan de ouders.

Een warm welkom voor meertalige leerlingen en ouders

Niet alleen voor de kinderen is het spannend zo’n nieuwe school en een vreemde taal, maar ook voor de ouders. Daarom is het ook voor hen belangrijk, dat ze zich welkom voelen en betrokken worden bij het onderwijs. Een taalvriendelijke school en klas zorgt ervoor dat de drempel lager wordt. Als ouders dingen uit hun eigen land of cultuur in de school of klas terugzien, waarderen zij dat enorm. Ook zij vinden het fijn als ze merken dat de leerkracht zijn best doet om de communicatie makkelijker te maken. Zorg voor een welkomsttekst in verschillende talen, de vlag van het land, prik de naam van de leerling vast op een wereldkaart met de landen van herkomst en als het lukt, zorg voor typische attributen uit verschillende landen. Tegenwoordig zijn er ook veel anderstalige en inclusieve kinderboeken en spelletjes te vinden die je in je lessen zou kunnen inzetten.

Leerkracht zijn is een mooi en dankbaar beroep. Helemaal als je een NT-2 leerkracht bent. Je kan écht het verschil maken in het leven van een kind dat een tweede taal moet leren. Leerlingen en ouders zullen je voor eeuwig dankbaar zijn, omdat je het eerste steentje hebt gelegd voor een stevig (taal)fundament, zodat ze verder kunnen in hun ontwikkeling. Als leerlingen zich gerespecteerd, gewaardeerd, gehoord en veilig voelen, zullen ze veel beter in staat zijn om te leren.

Conclusie

Meertaligheid kan zowel een voordeel als een belemmering zijn voor de onderwijskansen van leerlingen in Nederland, afhankelijk van het onderwijsbeleid, de beschikbare ondersteuning, en hoe meertaligheid wordt benaderd in de samenleving. De uitdaging ligt in het creëren van een onderwijssysteem dat de rijkdom van meertaligheid erkent en tegelijkertijd zorgt voor gelijke kansen door middel van taalondersteuning en inclusieve pedagogische benaderingen.

Norinda Isberta