Hoe staat het anno 2025 ervoor met de leerlingen met autisme binnen het onderwijs?

Op dit moment heeft naar schatting een derde van alle thuiszittende leerlingen in Nederland autisme. Binnen het onderwijs hebben we te maken met een groeiend aantal kinderen met de diagnose autisme van laag tot hoogbegaafd intellectueel niveau. In ons huidige onderwijssysteem hebben helaas nog teveel kinderen/jongeren problemen om op een veilige manier de hele week op school te zijn. In deze blog gaan we dieper in op leerlingen met autisme.

Inrichting special auti-klassen binnen de school

In 1990 hebben we als eerste op een SO/VSO ZML-school, waar ik directeur was, speciale klassen voor leerlingen met autisme ingericht. Er was hierop veel kritiek van deskundigen, die vonden het inrichten van speciale klassen voor kinderen met autisme niet goed voor hun ontwikkeling. Echter onze ervaringen over de jaren gaven ons andere inzichten. Het bleek dat deze leerlingen cognitief sneller en meer vooruitgang boekten, maar zich sociaal ook beter ontwikkelden.

Natuurlijk trainden we de kinderen met autisme ook deel te nemen aan geïntegreerde activiteiten, zoals vieringen en uitstapjes. Maar wel aangepast op ieder kind met autisme. Dus bijvoorbeeld sommige kinderen deden gedeeltelijk mee of geheel met een koptelefoon. Belangrijk was dat elke kind met autisme anders is en dus ook andere aanpassingen nodig heeft. De grote overeenkomst is echter wel het bieden van ‘duidelijkheid creëren op het WAT-HOE-WAAR-WANNEER’. Overigens is dit m.i. voor meer kinderen heel belangrijk, zeker voor kinderen die gedragsmatig veel problemen hebben.

Waarom lukt het niet alle kinderen met autisme binnen de huidige scholen goed onderwijs te geven?

Op veel scholen lukt het prima om kinderen met autisme goed mee te laten functioneren, echter op veel scholen lukt dat helaas minder of niet. Veel leerlingen met autisme zitten dan ook in het speciaal onderwijs. Desalniettemin is er nog steeds een grote groep thuiszitters, leerlingen met autisme. Het is absoluut geen verwijt naar de scholen, want in het in het regulier onderwijs zitten veel kinderen die allerlei extra ondersteuning nodig hebben.

Als dit intellectuele extra ondersteuning is, kan de gemiddelde basisschool dit nog wel aan, maar bij gedragsproblematiek wordt het meestal te lastig in de huidige groepen van o.a. het primair onderwijs. Dit is deels door veel te grote groepen in het basisonderwijs, maar ook het ontbreken van expertise op het gebied van gedrag. Je ziet het leerlingenaantal van het speciaal onderwijs nog steeds stijgen, dus inclusief onderwijs wordt dan echt lastig. Met alle goede bedoelingen van veel scholen. Al zijn er ook fantastische initiatieven die zeker succesvol zijn, ook voor de leerlingen met autisme. De speciale klassen voor de leerlingen met autisme in speciaal onderwijs zijn beperkt, maar wel zeer succesvol.

Het onderwijs aan leerlingen met autisme blijft lastig omdat als je goed aanpassingen wilt doen, kost het meer geld dan waarvoor de school bekostigd wordt. Je hebt kleinere klassen en meer begeleiding nodig. Het voorbereiden van de programma’s en materialen kost veel extra tijd.
De klasseninrichting heeft veel visuele verduidelijking nodig. Alle leerlingen met autisme heeft zijn eigen programma door middel van picto’s met plaatjes en/of tekst bij zijn/haar tafel.
Een voorbeeld van een dagprogramma van een leerling met autisme in een speciale groep.

Een succesverhaal

Ik werk als lerarencoach op een school in Caribisch Nederland op St. Eustatius. Daar kent men geen speciaal onderwijs, dus alle scholen zijn inclusief. Aan het begin van het schooljaar kwam een nieuw meisje in groep 8. (Ik noem haar even G.) Dat was al extra lastig, omdat deze groep al jaren bij elkaar zat. Ik kwam in de klas observeren en zag de klas zeer negatief reageren op G. Enerzijds omdat ze nieuw was, maar anderzijds omdat ze in hun ogen zich apart gedroeg. Bij verdelen van de klas in groepjes riepen de leerlingen hardop dat ze G. niet in hun groep wilde hebben. Je zag hoe G. het lastig had om met deze situatie om te gaan. G. werd genegeerd en geïsoleerd door haar medeleerlingen.

Deze situatie riep ineens veel emoties bij mij op. Het raakt mij sowieso als kinderen worden genegeerd, maar vooral ook omdat het een kind met autisme is. De leerkracht greep gelukkig in en de rust keerde terug, maar het probleem was nog niet echt opgelost. Ik heb een aantal adviezen gegeven. Heel in het kort. Allereerst laat G. een tijdje apart tijdens cognitieve vakken werken om meer rust en duidelijkheid te krijgen. Tevens ga de klas uitleg geven wat G. voor meisje is, zonder meteen het woord autisme te gebruiken. Hou rekening met verdeling in groepen dat je eigen keuze een beetje gaat sturen.

Na maanden kwam ik terug in de klas. G. werkte niet meer apart en participeerde op haar manier in de groep. Ze werd niet meer genegeerd en geïsoleerd door haar medeleerlingen Je zag dat er meer begrip was in de klas voor G. Geweldig toch!

Vervolg

In mijn volgende blogs wil ik meer vertellen over hoe het nu werkt in de hersenen bij kinderen/jongeren met autisme, maar ook welke methodiek handig is om te gebruiken.

Harry Rops