Zij-instroom onderwijs: een duurzaam antwoord op het lerarentekort

Op de Dag van de leraar werd door het programma 2Doc (NTR) de documentaire ‘Zijwaarts de klas in’ van Simonka de Jong (2023) uitgezonden. In deze documentaire kun je o.a. de eerste stappen binnen het basisonderwijs volgen van Kim. Op dat moment nog planner in het ziekenhuis, maar ze staat op het punt om een grote carrièreswitch te maken naar het zij-instroom onderwijs. Zij is zich aan het voorbereiden voor het geschiktheidsonderzoek, de laatste horde om te kunnen starten met de zij-instroomopleiding en leraar in het onderwijs te worden. Als kijker ben je getuige van haar strijd voor de klas en uiteindelijk de grote teleurstelling wanneer zij te horen krijgt dat ze het geschiktheidsonderzoek niet behaald heeft. Zijn zij-instromers eigenlijk wel een duurzaam antwoord om het lerarentekort op te lossen?

Zij-instroom: een noodoplossing met potentie

Wanneer er sprake is van nood, dan zoek je oplossingen. Het zij-instroom onderwijs is zo’n noodoplossing. Op het eerste gezicht verre van ideaal. Er staat namelijk een leraar voor de klas zonder ervaring en zonder een afgeronde lerarenopleiding. En leraar zijn is echt een complex vak. Toch is het de moeite waard om verder te kijken, want er liggen zeker kansen om nieuwe fantastische leraren voor de klas te krijgen. Je moet alleen weten hoe deze kansen te verzilveren.   

Want zij-instromers zijn potentiële fantastische leraren in het zij-instroom onderwijs. Met durf, ambitie, onderzoekend vermogen en expertise. Zij durven ervoor te kiezen om (in veel gevallen) het roer compleet om te gooien en hun hart te volgen. Daarnaast hebben ze de ambitie om bij te dragen aan de ontwikkeling van de kinderen en kwalitatief goed onderwijs te verzorgen. Juist omdat ze gelijk al voor de klas staan willen ze heel graag leren en hebben ze het vermogen om te onderzoeken, alleen al doordat ze deze vaardigheden hebben geleerd in hun eerder genoten hbo en/of wo opleiding. En dat zorgt ook dat ze expertise hebben. Vanuit hun studie en eerder opgedane werkervaring kunnen zij-instromers iets toevoegen dat nog niet aanwezig is binnen het team op school en zullen ze op een andere manier naar de invulling en inrichting van het onderwijs kijken.

Uitdagingen in de praktijk

De praktijk laat zien dat het allerminst zeker is dat het potentieel van de zij-instromers in het zij-instroomonderwijs ook werkelijk tot wasdom komt. Hierin speelt de opleiding een belangrijke rol. Uiteraard is het de taak van de opleiding om de kennis van de zij-instromer te vergroten, maar nog belangrijker is het om aan te sluiten bij de reeds aanwezige kennis, ervaring en de praktijk waarin de zij-instromer werkt. De zij-instromer laten aantonen hetgeen hij al kan, zodat hij alleen hoeft te leren wat hij nog niet weet en dat gelijk kan toepassen in zijn klas. Op deze manier leid je hem op een effectieve en efficiënte wijze op tot een vakinhoudelijke, didactische, pedagogische en professionele bekwame leraar. 

Rol van de school en ondersteuning

Daarnaast is er een cruciale rol voor de school (in samenwerking met het bestuur) waar de zij-instromer werkt in het zij-instroom onderwijs. Het bieden van goede ondersteuning en begeleiding van de zij-instromer in de praktijk is essentieel om het traject tot een succes te maken. Steeds meer scholen en besturen zien dit in en maken hierop beleid.

Zo zetten ze de aanwezige subsidie in om o.a. een dubbele bezetting voor de klas, co-teaching en structurele nagesprekken te realiseren waarin de zij-instromer gerichte feedback krijgt. Om vervolgens deze ondersteuning stapsgewijs en passend bij de setting af te bouwen en de zij-instromer steeds meer groepsverantwoordelijkheid en vertrouwen te geven.

De documentaire ‘Zijwaarts de klas in’ sloot af met de mededeling dat Kim zich niet zomaar uit het veld liet slaan (een mooie kwaliteit voor een leraar in het zij-instroom onderwijs), maar alsnog haar kans heeft gegrepen om het geschiktheidsonderzoek positief af te ronden. Kim is nu net als honderden andere zij-instromers gestart met de tweejarige opleiding en met het lesgeven in het onderwijs. Dit is zeker een positieve ontwikkeling om het lerarentekort op te lossen. Nu zijn de opleidingen en scholen aan zet om van deze noodoplossing een duurzame oplossing te maken en deze ambitieuze en gemotiveerde groep mensen voor het prachtige vak van leraar in het zij-instroom onderwijs te koesteren en te behouden.  

De documentaire ‘Zijwaarts de klas in’ is terug te kijken op NPO start: Zijwaarts de klas in gemist? Start met kijken op NPO Start.

Ferry Lock: een expert in zij-instroom onderwijs

Ferry Lock is docent aan de Hogeschool Utrecht en geeft les, is begeleider en assessor binnen de zij-instroomopleiding. Tevens verzorgt hij lessen aan zij-instromers aan de Haagse Hogeschool. Binnen de Hogeschool Utrecht maakt hij deel uit van het innovatieteam dat een nieuwe zij-instroomopleiding basisonderwijs heeft ontwikkeld waarin de zij-instromer zijn eigen leerroute kan bepalen, er een goede aansluiting is bij de reeds aanwezige kennis en ervaring van de zij-instromer en bij de praktijk waarin hij dagelijks werkt. Deze nieuwe opleiding is in september 2023 van start gegaan en mede ontwikkeld met het werkveld. 

Zie hier hoe Rob het zij-instroom traject heeft ervaren

Overweeg jij zij-instroom?

Overweeg jij om een zij-instroom traject te starten of ben je opzoek naar een passende basisschool? Zie tiponderwijs om vrijblijvend contact met ons op te nemen via ons formulier. Dan neemt een van onze onderwijscoördinatoren contact met je op om advies op maat te geven of bel direct naar 020 26 13 130.