De gouden weken

De eerste weken van het nieuwe schooljaar zijn enorm belangrijk voor de groepsvorming, daarom worden ze ook wel de ‘Gouden Weken’ genoemd. Boaz Bijleveld is de schrijver van het gelijknamige boek, dat hij in 2010 schreef. In 2019 heeft hij een 2.0 versie van dit boek geschreven.

Ik moet eerlijk bekennen dat ik beide boeken nooit gelezen heb. Wel heb ik even gegoogeld wat er zo ongeveer in de boeken staat. Ik ben zo eigenwijs dat ik de term zelf wel gebruik, maar hier na zoveel jaren ervaring, zelf een invulling aan geef. Ik gebruik al jaren groepsspelletjes in de eerste weken, stel al vanaf mijn eerst schooljaar samen met mijn leerlingen de klassenregels positief op, stel samen met mijn leerlingen leerdoelen per leerling en evalueer deze stelselmatig, betrek de ouders indien nodig, pas de cursus ‘structureel coöperatief leren’, die ik in mijn beginjaren heb gevolgd, toe en zorg dat ik zelf het juiste voorbeeld geef aan mijn leerlingen.

Zonder dat ik het in de gaten had, volgde ik zijn boek dus al voor een groot gedeelte. Wellicht had ik het zelf moeten schrijven. Dat had me een mooi zakcentje opgeleverd, denk ik. Maar goed, ik ga hieronder beschrijven hoe ik het lesgeven in de eerste we(e)ken van het schooljaar aanpak.

Lesrooster

Vanaf het begin houd ik me zoveel mogelijk aan het lesrooster, dat ik aan het einde van het vorige schooljaar heb opgesteld. Dit rooster hang ik in de klas op, zodat de leerlingen hier altijd op kunnen kijken. Het meteen volgen van het lesrooster zorgt voor duidelijkheid, één van de voorwaarden voor een leerling om zich veilig te kunnen voelen.

Kennismakingsactiviteiten

In de eerste schoolweek geef ik lessen passend bij het vak dat op het rooster staat, maar deze lessen hebben in eerste instantie als doel: ‘het elkaar op speelse wijze leren kennen en inzicht krijgen in hoe de lessen gaan verlopen.’
Ik zorg dat mijn assistent(en) en ik actief deelnemen aan deze lessen, zodat de leerlingen ons ook leren kennen. Deze activiteiten laat ik klassikaal, in kleine groepjes en individueel plaatsvinden, zodat ik kan observeren hoe mijn leerlingen samenwerken, op bepaalde dingen reageren.

Warme overdracht leerlingen

Voordat ik mijn leerlingen in de klas krijg, spreek ik ze door met hun vorige leerkracht (warme overdracht). Tijdens deze overdracht focus ik op voor mij belangrijke dingen:

– Hoe zit het gezinssysteem van deze leerling in elkaar?
– Wat kan deze leerling goed?
– Waar heeft deze leerling moeite mee?
– Heeft de leerling bepaalde beperkingen waar ik rekening mee moet houden?
– Heeft de leerling extra zorg nodig? Zo ja, welke precies?
– Is de leerling allergisch voor bepaalde dingen? Zo ja, welke?

Verder lees ik het dossier nog niet helemaal door, omdat ik de leerling een ‘nieuwe kans’ wil geven. De kijk van voorgaande leerkrachten kan helemaal anders zijn dan de mijne. Dit kan zeker ook in het voordeel van de leerling werken. Indien ik vragen heb, wend ik me alsnog tot de vorige leerkracht, de ouders/verzorgers en/of de orthopedagoge.

Contact met ouders/verzorgers

Het betrekken van de ouders/verzorgers bij de school vind ik super belangrijk. Toch ben ik ook geen leerkracht die elk wissewasje met ouders/verzorgers deelt. Ik zit daar als ouder zelf ook niet op te wachten. In de eerste weken geef ik een infoavond, waarbij ik het heel fijn vind om alle ouders/verzorgers te ontmoeten. Tijdens deze avond benadruk ik dat ik het heel belangrijk vind om een open communicatie te voeren met elkaar, waarbij we elkaar op de hoogte houden van belangrijke zaken. Ook benoem ik dat hun leerlingen nu op het VSO zitten en dat ik nu meer zelfstandigheid van henzelf verwacht. Natuurlijk mag een ouder/verzorger mij altijd bellen/e-mailen, maar ik heb liever dat de leerling dingen met mij communiceert.

Verder wordt het OPP geëvalueerd in de eerste weken, dat deel ik met de ouders/verzorgers. Mijn leerlingen maken elke week in een tweetal een weekverslag, wat ik met de ouders/verzorgers deel. Hierbij doe ik foto’s en soms video’s, maar ik verander niks aan de tekst, zodat de ouders/verzorgers weten wat er speelt op school en wat het (schrijf)niveau van de leerlingen is.

Gedurende het schooljaar staan er rapportbesprekingen gepland, waarbij ik verwacht dat de leerling er altijd bij is, aangezien we over hem/haar praten. Als er iets bijzonders aan de hand is bel ik de ouder(s)/verzorgers of e-mail ik hen. Wanneer ik merk dat een ouder wat meer nodig heeft, plan ik vaste belafspraken.

Uitleg van vakken en methodes

Aan het begin van een (nieuwe) les, leg ik uit wat de inhoud van het vak is en wat we tijdens deze uren gaan doen en leren. De leerlingen die ik in het vorige schooljaar al had, assisteren mij daarbij (ik geef les aan leerjaar 1,2,en 3).

In de eerste lesweek houd ik me wel aan het rooster, maar start ik nog niet meteen met de methodes. Tijdens de rekenles start ik bijv. met rekenspelletjes, waarbij ik het niveau zo inschaal dat iedereen succeservaringen heeft.

Ook zorg ik dat het inloggen in de methodes bij iedereen werkt, stel de juiste niveaus in en zorg dat we in de tweede week echt van start kunnen. Zo voorkom je stress bij zowel de leerlingen als de (ICT) leerkrachten en assistentes.

Opstellen klassenregels

In de eerste week stel ik samen met de leerlingen de (positief gestelde!) klassenregels van dat schooljaar op. Dit doe ik door de werkvorm placemat toe te passen. Hierbij schrijven de leerlingen eerst zelf de regels op die zij belangrijk vinden. Daarna gaan ze in een groepje (hooguit vier leerlingen) kijken wat de overeenkomsten zijn tussen de door hen bedachte regels. Eén leerling schrijft deze in het midden van het placemat. Daarna worden deze regels klassikaal besproken.

Eén leerling die goed op de laptop is, noteert de regels in een word-bestand. Dezelfde leerling e-mailt dit bestand naar mij. Ik bekijk de placemats na schooltijd en kijk of ze geen belangrijke regels vergeten zijn te noteren. Daarna deel ik mijn bevindingen met de leerlingen. De leerling die het vorige bestand heeft gemaakt, vult aan. Dit concept wordt geprint en opgehangen in de klas. De leerlingen mogen dit een aantal dagen bekijken. Dan evalueren we de door hen opgestelde regels en vullen aan of schrappen waar nodig. Ook dit wordt weer naar mij gestuurd, waarna ik de puntjes op de -i zet. Dit print ik uit, deel ik met de klas en ik vraag of ze dit willen ondertekenen. Daarna hang ik de regels duidelijk zichtbaar in de klas, zodat we er allemaal op terug kunnen komen indien nodig. De leerlingen kunnen elkaar erop aanspreken en ik de leerlingen.

Opstellen doelen per leerling

Aan het einde van het vorige schooljaar heb ik de doelen van het afgelopen schooljaar geëvalueerd met de leerlingen die ik toen had. De leerlingen die bij mij in de klas blijven, hebben dus al nieuwe doelen voor het nieuwe schooljaar. Aan het begin van het schooljaar bespreek ik deze met hen en bekijken we samen of we het er nog steeds mee eens zijn.

Nieuwe leerlingen krijgen niet meteen doelen, daar neem ik even de tijd voor. De vorige leerkrachten hebben de doelen in de OPP’s van de leerlingen geëvalueerd en daar kijk ik samen met hen naar. Zijn deze doelen nog relevant voor de leerlingen? Willen ze hiermee aan de slag? Heeft het zin om hieraan te werken? Op welke manier? Dan stellen we samen nieuwe doelen op.

Tijdens mijn mentoruren evalueer ik steeds samen met mijn leerlingen hun doelen. We zitten dan samen aan mijn laptop en ik maak samen met hen een verslag in ParnasSys. Zo weten ze precies waar ze op moeten letten en ben ik transparant (en efficiënt met mijn tijd!)

Zelf het goede voorbeeld geven

Het gehele schooljaar is het natuurlijk belangrijk om zelf het goede voorbeeld te geven, maar in de eerste weken geldt dit nog een beetje extra. In deze weken benoem ik vaak waarom ik doe wat ik doe en benoem ik de daarbij door de klas opgestelde regel. Ook zorg ik dat ik heel consequent ben in het naleven van de regels. Ik spreek leerlingen meteen aan wanneer ze zich niet aan een regel houden en leg uit hoe ik/de klas het graag anders wil zien en waarom. Na een aantal weken zijn de regels aardig ingeslepen en is dit een stuk minder nodig.

Wanneer een leerling de regels echt zwaar ‘overtreedt’, spreek ik hem of haar daar individueel op aan, vaak buiten de klas of zo dat de rest het niet kan horen. Ook leg ik gedrag van leerlingen uit aan de rest van de klas, zodat ze elkaar beter begrijpen. Ook dit is dan tijdens de rest van het schooljaar minder nodig.

Genieten!

Verder neem ik de tijd en geniet ik van elk moment. Ik lach veel en maak plezier met mijn leerlingen. Als we dan toch (weer) een heel schooljaar met elkaar opgescheept zitten, kan het maar beter gezellig zijn in de klas. Zie over dit onderwerp ook mijn vorige blog ‘Pedagogisch leiderschap: essentiële strategieën voor een fijne klas’.

Ik wens jullie allemaal een heel fijn, leerzaam en gezellig nieuw schooljaar! Enjoy!

Met (leer)krachtige groet,
Annemarie van de Wouw