Onderwijs met een rode draad: de kracht en kansen van thematisch werken.

Wat is Thematisch onderwijs? Het wordt steeds meer populair binnen de basisscholen. Hoewel het over het algemeen in de groepen 1 en 2 al een bekende manier van werken is, zien we deze vorm steeds verder uitbreiden. Ondanks dat is het niet echt iets ‘nieuws’ onder de zon.

Ik neem jullie mee in de manieren waarop je thematisch werken binnen de school kan toepassen, de voordelen, en wat interessante uitkomsten uit mijn MEd afstudeeronderzoek.

Wat is thematisch werken?

Door middel van thematisch werken verbind je verschillende vakken met elkaar, gedurende een bepaalde tijd, binnen één thema, om zo meer samenhang in je lesaanbod te creëren. De samenhang tussen de onderwerpen zorgt ervoor dat nieuw geleerde kennis en vaardigheden goed geconsolideerd worden en om tot diepgaande kennis- en leesontwikkeling te kunnen komen. Belangrijk is hierbij wel om te werken met kennisrijke en brede thema’s. Dit wordt gedaan op verschillende manieren.

Het thematisch werken kan project gebaseerd vormgegeven worden, zo werken leerlingen langere tijd naar een eindproduct toe waarin verschillende vakgebieden toegepast worden. Ook kun je gaan voor ‘thematiseren’, waarbij je samen met de leerlingen een thema bedenkt en invult. Ook geïntegreerd onderwijs is een bekende vorm. Bij Geïntegreerd onderwijs koppel je verschillende vakgebieden zo aan elkaar, binnen een onderwerp op thema, dat vakken (bijna) niet meer afzonderlijk gegeven worden. Een combinatie van Thematiseren en Geïntegreerd onderwijs zie je vaak terug bij de kleuterklassen, maar deze is nog steeds erg waardevol in de middenbouw. In de bovenbouw zou mijn voorkeur uitgaan naar Geïntegreerd onderwijs of Project gebaseerd werken, maar dit kan uiteraard verschillen per school.

Vormgeving

Thematisch onderwijs is een heel andere manier van werken dan velen van ons gewend zijn. Het vraagt echt anders denken over je lessen, goede kennis van de leerlijnen, en voorbereidingstijd. Uit mijn onderzoek waar zo’n 100 leerkrachten op reageerden, bleek dan ook dat de tijdsinvestering de grootste uitdaging was.

Afgezien hiervan zijn er ook andere punten waar van tevoren over nagedacht kan worden: hoe richt je je klas in, in hoeverre wil je verschillende vakken integreren, welke methodes heb je en wat kun je hier (wel of niet) mee, wat is de visie van je school en welke richting willen collega’s op? Het is natuurlijk enorm fijn als je op je collega’s kan terugvallen en de samenwerking kan opzoeken. Mijn tip zou ook zijn: begin niet direct te groot, brainstorm samen en bouw je thematisch onderwijs op. Leer van elk thema: wat waren goede punten en wat kon beter? Wat ook belangrijk is, is om van tevoren al zo veel mogelijk (soorten) teksten bij je thema te zoeken, zowel fictie als non-fictie, maar ook andere bronnen zoals een video of podcast kan een goede toevoeging zijn. Zolang het maar geen verarmde tekst is!

Een groot misverstand is ook het aanbieden van zo veel mogelijk thema’s per jaar. Dit is echt niet nodig. Minder thema’s, die kennisrijk en breed zijn, waarin je de diepte in kan, hebben meer waarde dan veel korte thema’s waar je niet diep op in kan gaan. En: het scheelt je ook werk in opbouwen, afbouwen, voorbereiden, evalueren, verzinnen enzovoort.

Voorbeeld verloop van een thema

Je zou je thema als volgt kunnen invullen, hierbij wordt de rol van de leerkracht steeds kleiner, en die van de leerlingen steeds groter. Deze beschrijven we in drie fasen:
Fase 1: De start van het thema wordt geopend met een activiteit. Vanaf nu staat het aanleren van nieuwe doelen centraal, deze worden impliciet en expliciet aangeboden. Er wordt aangesloten bij wat de kinderen al weten.

Vervolgens ga je naar fase 2, waarin opgedane kennis wordt uitgebreid , toegepast en verfijnd. Je herhaalt lesstof en biedt kennis aan door korte activiteiten.

In fase 3 wordt er het thema afgesloten. Activiteiten worden afgerond en/of er wordt toegewerkt naar een eindproduct. Denk hierbij aan een portfolio of tentoonstelling, of een ‘werkstuk’ waar de kinderen in laten zien wat ze hebben geleerd. Dit kan creatief en vrij, maar ook gereguleerd, afhankelijk van wat jouw groep nodig heeft.

Voordelen van thematisch werken

Zowel in de theorie als in de praktijk zijn we het erover eens dat thematisch werken enorm veel voordelen heeft. Ook uit het onderzoek dat ik eerder noemde dat niet alleen in de theorie, maar ook in de praktijk, (door leerkrachten) gezien wordt dat het thematisch werken na groep 2 nog enorm helpend is voor meertalige leerlingen. Dit zowel op woordenschat- en leesgebied als ook bij andere vakgebieden. Even een praktische side-note is dan wel dat deze leerkrachten voor bepaalde vakken het hele jaar door thematisch werken. Belangrijk is dus te kiezen welke vakken je geïntegreerd aanbiedt.

Thematisch werken en meertalige leerlingen

Grote voordelen die genoemd worden zijn de samenhang, grote motivatie bij leerlingen, het aansluiten bij de leefwereld van leerlingen. Het geeft leerlingen de kans om te leren samenwerken en in gesprek te gaan met elkaar over het onderwerp en draagt bij aan kansengelijkheid (bijvoorbeeld door de gelijke basis om te beginnen met leren).

Daarnaast is het ook enorm effectief gebleken bij het onderwijs aan leerlingen met een NT2 achtergrond! Mede door al het bovenstaande, maar ook doordat ze de thema’s en teksten mogelijk al kunnen koppelen aan kennis die zij in hun eigen taal al wel hebben. Dit zorgt weer voor grotere betrokkenheid en een beter begrip. Naast de kansen op leergebied, zijn er meer positieve effecten. Zo draagt thematisch onderwijs ook bij aan een positief zelfbeeld, doordat er verschillende disciplines nodig zijn om verder te komen in een thema (leerlingen hebben elkaar nodig), bijvoorbeeld wanneer leerlingen zich samen verdiepen in een tekst of project.

Natuurlijk kwamen in mijn onderzoek ook nadelen voorbij, deze hadden vooral betrekking op de tijdsinvestering die het voorbereiden vraagt. Hieruit bleek dan ook dat dit echt een ‘team effort’ is, mijn tip zou dus zijn: kijk naar de krachten van je verschillende collega’s en help elkaar bij de voorbereiding.

Implementatie

Op eigen houtje beslissen dat je in de school thematisch wil werken, methodes los gaat laten en leerlijnen gaat volgen zal waarschijnlijk niet gewaardeerd worden… Er zijn veel punten waar je rekening mee moet (wil) houden, denk bijvoorbeeld aan: welke vorm van thematisch onderwijs willen we? Wat past bij de leerlingpopulatie? Hoe ga je hiermee beginnen, neem je een bedrijf in de hand die hierin kan coachen? Welke vakgebieden betrek je bij je thematisch onderwijs? En wat doe je dan met de rest? Heeft het team hier genoeg tijd voor, of kan dit verzorgd worden? En… Niet onbelangrijk: is iedereen gemotiveerd? Denk dus goed na over de beslissing, ga met het team in gesprek.

Tot slot

Wij gaan als school dit jaar de slag naar thematisch onderwijs maken, en worden hierin begeleid. Wil je weten hoe ons dit af gaat? Houd dan zeker mijn blogs in de gaten! Ik neem jullie mee in ons proces.

Marjolein Rietdijk