“We need cooperation based on trust an self-confidence to create an open, compassionate, harmonious society.”
~Dalai Lama

Is gebrek aan vertrouwen en samenwerking binnen een schoolcultuur ook een reden voor het tekort aan leraren?

Wanneer je gaat zoeken naar de redenen van het lerarentekort kom je op veel sites hetzelfde tegen: het salaris is te laag, de werkdruk is te hoog en er worden taken verwacht van een leraar die onbetaald zijn.
Is dat ook de reden voor leraren die al jaren (30+) in het onderwijs werken en er van de een op andere dag uitstappen? Is dat ook de reden voor leraren die 5 á 6 jaar in het onderwijs werken en dan besluiten er mee te stoppen? Of leerkrachten die op ZZP basis gaan werken, of via een uitzendbureau.

De studenten die nu de PABO afronden verwachten een schoolcultuur die anders is dan 40 jaar geleden. Ze verwachten flexibiliteit, ze willen gezien worden, gehoord worden en gewaardeerd worden.
Dat begrijp ik. De schoolculturen die ik tot nu toe heb gezien heeft dit niet en dat is nog zacht uitgedrukt. Ik heb schoolleiders meegemaakt die geen schoolleider hadden mogen zijn en ik heb schoolleiders meegemaakt die niet wisten hoe ze een goede schoolleider konden zijn.

De schoolcultuur is gericht op resultaten halen en zorgen dat de onderwijsinspectie buiten de deur blijft. Deze cultuur is gedateerd en moet veranderen!
Een schoolcultuur veranderen begint bij de schoolleider. Die moet het voorbeeld geven en beginnen met de verandering. Die verandering begint bij het hebben van twee vaardigheden, volgens Simon sinek.

Wat is een goede schoolleider?

In 2019 schreef het AD een stuk over werknemers die niet hun baan verlaten, maar hun managers. Met mijn ervaring in het onderwijs kan ik dit bevestigen en na wat zoek werk wat een goede schoolleider zou moeten zijn, kom ik uit bij twee vaardigheden die een goede schoolleider zouden moeten hebben:

1. Empathie
2. Visie

Deze twee vaardigheden worden genoemd door Simon Sinek op zijn website, maar spelen ook zeker een rol in het onderwijs. In deze blog pas ik de theorie van Sinek toe op het schoolleiderschap.
Empathie en perspectief worden vaak vergeten door de focus op de schoolresultaten en hoe de school er landelijk gezien bij staat. Het leiden van een school is niet de baas spelen over collega’s, maar zorgen voor deze collega’s. Ik denk dat veel schoolleiders dit niet weten te realiseren.

Wanneer je net begint met je baan als leerkracht word je begeleid en getraind, zodat je goed wordt in het lesgeven. Wanneer je heel goed bent in het lesgeven word je beloond met een andere functie. Je mag bijvoorbeeld andere collega’s coachen, nieuwe leerkrachten opleiden of je solliciteert op een baan als intern begeleider. Na een aantal jaar ben je daar ook goed, of je ambieert een hogere functie, en je solliciteert op een functie als schoolleider. Op dat moment ben je verantwoordelijk voor andere mensen die eerst jouw rol hadden, maar niemand heeft jou uitgelegd hoe je dat moet doen. Je hebt wel een opleiding tot schoolleider gevolgd, maar omgaan met leerkrachten en hoe je deze het beste kunt leider heb je maar kort of helemaal niet gehad. En dan krijg je managers en geen leiders.

Ze weten namelijk hoe ze een bedrijf moeten runnen en hoe een leerkracht zijn/haar werk zou moeten doen, maar hoe deze schoolleiders andere leerkrachten echt kan leiden en inspireren weten ze niet. Ze gaan dan vaak de klas in om te kijken hoe er wordt lesgegeven of ze laten dat aan de intern begeleider over. De intern begeleider zit met hetzelfde probleem. Die weet hoe een leerkracht zou moeten werken, maar niet hoe zij diegenen kan begeleiden naar ander niveau. Daar moet verandering in komen. De verandering is het zorgen voor de leerkrachten, die zorgen voor de leerlingen, die zorgen voor de resultaten.

Leiderschap is een vaardigheid net als ieder ander. Het is een leerbare vaardigheid. Net als ouders zijn: niet iedereen wil een ouder zijn, niet iedereen kan een ouder zijn en niet iedereen zou een ouder moeten zijn.
Leiderschap is hetzelfde; iedereen heeft de capaciteit om een leider te zijn, maar niet iedereen zou het moeten zijn en niet iedereen wil dat. De reden: het komt met persoonlijke opoffering.
Dat betekent dat wanneer het mis gaat jij als schoolleider verantwoordelijk bent en als het goed gaat moet je alle credit weggeven.

Wanneer de resultaten van een school, groep of leerling laag zijn zijn we snel geneigd te oordelen over diegene die lesgeeft. De leerkracht doet iets niet goed, heeft te weinig kennis, te weinig ervaring etc. Wanneer een leerling lager scoort dan verwacht wordt van hem of haar wordt er ook naar de leerkracht gekeken en niet naar de leerling. Daar moet die leerkracht dan iets aan doen. Terwijl de vraag ook moet zijn; Wat speelt er bij de leerling? En wat speelt er bij de leerkracht?

Wat is gebrek aan empathie?

Een gebrek aan empathie is als er gezegd wordt dat de leerkracht de resultaten van die leerling of groep omhoog moet krijgen en/of haar didactische vaardigheden moet aanpassen anders kan de toekomst niet gegarandeerd worden. Hoe inspirerend is het dan nog om naar je werk te gaan de volgende dag.
Dit is een cultuur die komt uit de jaren 70/80/90 en dat moet veranderen!

Wat is empathie?

Wat de schoolleider of intern begeleider moet vragen is: Het ging vandaag/deze week niet zo lekker in de klas, gaat het goed met je? Ik maak mij zorgen om jou. Wat is er aan de hand? We hebben allemaal problemen of lastige tijden. Ik weet niet wat er speelt in het leven van die leerkracht. Misschien zijn haar kinderen ziek, ligt er een ouder op sterven of gaat de relatie niet goed. Dit tast het werk aan. Empathie is je zorgen maken om de mens niet om de out-put. Empathie zouden we onze kinderen moeten leren en dat begint op school met een goed voorbeeld en uitleg.

Als schoolleider moet je een omgeving creëren waarin het team zich kwetsbaar kan opstellen. Waarin het team kan zeggen:

– Ik weet niet wat ik doe
– Je hebt mij een rol gegeven en ik ben niet getraind om het uit te voeren
– Ik heb hulp nodig
– Er is een fout gemaakt
– Ik ben bang of ongerust dat het niet lukt

Niemand zou dit zeggen in een school met een onveilige sfeer, omdat je dan een schietschijf wordt. Hoe kan een school zich ooit ontwikkelen als er leerkrachten werken die bang zijn, niet weten wat ze doen en niet om hulp durven vragen? Dan heb je een cultuur gecreëerd waarin iedereen doet alsof.
En dan verwachten wij dat onze kinderen straks gaan werken in een omgeving waarin ze wel kunnen zeggen ik heb een fout gemaakt of kun je mij helpen. Waarin ze zelfvertrouwen en sterke relaties opbouwen op het werk?

Terwijl ze dit als voorbeeld hebben meegekregen?

Schoolleiders moeten empathie uitoefenen, de leerkrachten leren kennen. Ze hoeven niet altijd gelijk te hebben of de leiding te hebben. Het gaat niet om winnen en verliezen.

Perspectief

Simon Sinek legt perspectief uit als een eindig en oneindig spel.
Eindig spel: heeft vaste regels en bekende spelers en het gaat om winnen. Zoals voetbal en honkbal.
Oneindig spel: heeft bekende en onbekende spelers en de regels zijn veranderlijk. Het doel is om het spel te blijven spelen. Zoals een vriendschap.

Wanneer je deze twee spellen door elkaar haalt loopt het spel niet meer. Als deze spelers tegen elkaar spelen, speelt de ene om te winnen en de ander om te spelen.
In het werkveld kun je niet winnen. Wanneer je een school bent dat speelt om te winnen (zo hoog mogelijk willen scoren) dan verlies je. Oftewel de leerkrachten lopen weg. Tenzij je leerkrachten hebt die graag willen winnen, maar dat zijn er niet zo veel en dat zijn ze zeker niet allemaal.

Zorg als schoolleider voor empathie, een veilige sfeer en een team dat het perspectief heeft van een oneindig spel. Dit begint niet bij het team, maar jou als schoolleider. Ben de verandering en inspireer andere schoolleiders!

Stèphanie ۵ Gerritsen-Reijerse