De gouden weken – maak er maar 42 van

De scholen zijn weer begonnen en op veel scholen wordt er flink aandacht besteed aan de ‘gouden weken’ Een periode waarin de basis wordt gelegd voor een prettige en leerzame sfeer in de klas. Er is tijd voor kennismaakspelletjes, opstellen van klassenregels en het stellen van doelen, zowel klassikaal als individueel. Goed voor de groepsvorming en als dat eenmaal staat, kun je een mooi schooljaar hebben. Toch?

Ik zal de laatste zijn om het belang van groepsvorming en een fijn klasse-klimaat te ontkennen. Het is essentieel om de voorwaarden te scheppen om tot leren te komen. Waar het soms misgaat is, is het beeld dat je er met een paar gouden weken, en later wat zilveren en bronzen weken, wel bent. Het is zó belangrijk dat je er elke dag, elke week van het jaar aandacht aan moet besteden.

Theorie van groepssocialisatie

Volgens Amerikaans psychologe Judith Rich Harris worden kinderen vooral opgevoed en gevormd in hun eigen groep, door hun leeftijdsgenoten. En volgens Harris is de basisschooltijd cruciaal voor de ontwikkeling van kinderen, de rollen die ze er innemen of aangemeten krijgen nemen ze mee in hun verdere leven. Harris minimaliseert met haar theorie van groepssocialisatie de invloed van ouders op de opvoeding. Net als met de ‘nature-nurture’ discussie zal de waarheid in het midden liggen, maar het belang van de groep op de ontwikkeling van een kind is wellicht groter dan we over het algemeen aannemen. En laten we in onze klassen nou net de belangrijkste groep vormen.

Wij- versus -zij

Kinderen kiezen – vaak onbewust – tot welke groep ze behoren. En volledig naar menselijke eigenschappen vindt vervolgens het proces plaats waarbij overeenkomsten bínnen de eigen groep worden uitvergroot, evenals de verschillen met de andere groep. Zo kunnen kliekjes als de ‘studiebollen’ en de ‘populairen’ ontstaan terwijl de kinderen misschien wezenlijk niet zoveel van elkaar verschillen. Hoort een kind bij een groep waarbinnen de norm ‘school is stom’ is, dan kun je als leerkracht of ouder die overtuiging niet zomaar veranderen.

Wij van groep 6

Wat betekenen deze inzichten voor de Gouden weken en alle weken die daarop volgen in de klas? Ten eerste is het voor een fijn schoolklimaat bevorderlijk dat de kinderen zich bovenal voelen behoren tot ‘groep 6’ (of welke groep van toepassing is). Dat geeft jouw als leerkracht de mogelijkheid deze groep te helpen aan constructieve groepsnormen. Overigens niet door ze voor ze op het bord te schrijven, want vergis je niet; jij bent geen onderdeel van hun sociale groep. Het moet uit henzelf komen. Maar je kunt via het stellen van de juiste vragen natuurlijk wel een beetje sturen.

Ten tweede zul je het hele jaar alert moeten zijn op het ontstaan van subgroepjes. Wat maakt dat kinderen zich identificeren met een groepje? Welke normen heersen daarin en hoe kan dat een wig drijven tussen andere groepjes? Help kinderen in te zien dat verschillen minder groot zijn dan ze denken. Vergroot het groepsgevoel van ‘groep 6’ opnieuw.

Gebruik de invloed van medeleerlingen

Tot slot, en misschien wel het belangrijkste; besef dat jouw directe invloed op de kinderen veel kleiner is dan je denkt. Leerlingen leren het meeste van elkaar. Stop dus met het 1-op-1 gaan zitten met een leerling die uit de bocht vliegt, maar zet medeleerlingen in. Jasmijn kan vele malen beter zeggen wat ze vindt dat Julia zou moeten doen of laten dan jij dat kan. Ze vindt er betere woorden voor én Julia is veel meer geneigd naar haar te luisteren. Uiteraard onder regie van jou en binnen de veiligheid die jij als leerkracht creëert. Dit betekent niet dat je kinderen negeert, maar wel dat je je bewust bent van de grote invloed die leeftijdsgenoten op elkaar hebben.

Saskia Vonk