Goed rekenonderwijs, wat is dat?

Samen met taal en lezen vormt rekenen het fundament onder het curriculum van de basisschool. Rekenen is een taal apart die leerlingen zich moeten eigen maken, namelijk de taal van getallen, hoeveelheden en patronen. Goed rekenonderwijs op de basisschool bestaat uit instructie (hoe los je een som op), automatiseren (veel oefenen) en daarna pas toepassen (de geleerde rekenprocedure inzetten)(van Luit, 2013)

Goed rekenonderwijs heeft als doel leerlingen niet alleen de benodigde rekenvaardigheden bij te brengen, maar vooral ook hun begrip van getallen en wiskundige concepten te versterken. Zodat leerlingen, ongeacht hun niveau, rekenenwiskunde herkennen en hun vaardigheden leren toepassen in de wereld om hen heen.

Wat is Numicon?

Numicon is een rekenmethode waarbij het bewerkstelligen van begrip van wiskundige concepten bij kinderen o.a. wordt bevorderd door visuele en tactiele ervaringen. Numicon werd voor primair onderwijs ontwikkeld door de Britse organisatie Oxford University Press. Een team van onderwijsexperts ontwikkelde Numicon met als doel: Rekenen wiskunde toegankelijker en begrijpelijker te maken voor kinderen die moeite hadden met het begrijpen van abstracte wiskundige concepten. De aanpak die Numicon daarbij hanteert is gebaseerd op onderzoek naar hoe kinderen het beste kunnen leren om deze rekenwiskundige concepten te begrijpen en te verinnerlijken. Onder andere is de methode geïnspireerd op de theorieën van onderwijspsycholoog Jerome Bruner.

Bruner benadrukte het belang van de inzet van concrete materialen in het leerproces. Zo stelde hij dat leren het beste gebeurt wanneer leerlingen actief betrokken zijn bij het ontdekken en ervaren van de nieuw te leren kennis.

Numicon creëert onderwijssituaties waarbij leerlingen uitgebreid manipuleren met gestructureerd materiaal en losse telmaterialen. Door hier actief mee bezig te zijn, hierover in gesprek te gaan, ontwikkelen kinderen een dieper inzicht in getallen en rekenvaardigheden. De aanpak richt zich op het stimuleren van relationeel begrip, waarbij kinderen leren hoe getallen met elkaar in verband staan.

Het materiaal en de benaderingswijze van Numicon

Tegenwoordig wordt Numicon wereldwijd gebruikt, zowel in regulier onderwijs als het speciaal onderwijs. De benaderingswijze van Numicon sluit tevens goed aan bij leermodellen, zoals het drieslagmodel (Protocol ERWD), de vertaalcirkel (van Erp 1996) en het handelingsmodel (Van Groenestijn, M. (2012). Numicon richt zich namelijk vooral op het versterken van het leerproces en het bevorderen van diepgaand begrip. Door te handelen, te verbeelden en te verwoorden, worden abstracte begrippen inzichtelijk en tastbaar.

De kracht van Numicon ligt onder andere in de visuele en tactiele elementen van het materiaal. Elk van de vormen heeft een specifiek aantal gaatjes, wat kinderen helpt bij het herkennen van getallen als hoeveelheden. Door met de deze vormen te spelen en erover te praten, ontdekken zij bijvoorbeeld dat 5 groter is dan 3, of dat 2 keer 4 evenveel is als 8. Leerlingen ontdekken en zien wat er tijdens een bewerking gebeurt, kunnen hun denkstappen visualiseren en zelf controleren. Dit zorgt voor zelfvertrouwen en rekenplezier.

Ook bij het begrijpen en overzien van complexere wiskundige bewerkingen, zoals vermenigvuldigen, delen en breuken biedt Numicon tastbare ondersteuning. Het materiaal zorgt voor een multi-sensorische aanpak waarbij leerlingen niet alleen zien wat ze doen tijdens het rekenen. Maar het ook echt beet kunnen pakken, ermee schuiven en hierdoor hardop denkend tot een oplossing proberen te komen. Door op verschillende niveaus van abstractie te werken en deze actief aan elkaar te verbinden leren leerlingen de onderlinge relaties tussen getallen en bewerkingen te begrijpen.

Naast het werken met de gestructureerde Numicon materialen is de manier waarop je dat doen van groot belang. Zo gaat Numicon uit van rekenvraagstukken en zijn de vragen van de leerkracht liefst meer gericht op redeneren en probleemoplossend denken dan enkel op het vinden van het juiste antwoord.

In Nederland zijn de kleuterhandleiding (Numicon Brede Basis) verkrijgbaar en het remediërende programma (Remediërend rekenen met Numicon).

Numicon voor het jonge kind

De kleuterhandleiding geeft handvatten voor leerkrachten om een stevig fundament te bieden op een betekenisvolle manier. In de handleiding vind men suggesties om rekenactiviteiten te verbinden aan dagdagelijkse situaties die zich in een kleutergroep al voordoen. De speelse, kleurrijke materialen maken het leren aantrekkelijk voor jonge kinderen om met het materiaal te manipuleren. Spelenderwijs oefenen kinderen hun begrip van getalrelaties, reken- taalbegrippen, hun telvaardigheid en telbereik uitbreiden en sorteren, vergelijken en ordenen.

Numicon voor het oudere kind

Numicon is ook geschikt voor het werken in de midden- en bovenbouw. Wanneer leerlingen vanaf groep 3 beginnen met optel- en aftrekbewerkingen kunnen zij op hun opgedane kennis van de vormen voortbouwen. Door vormen te combineren of juist te splitsen (optellen en aftrekken), door gelijke vormen herhaald op te tellen zien kinderen bijvoorbeeld wat er gebeurt tijdens vermenigvuldigen. Op eenzelfde manier lenen de Numiconvormen en staafjes zich om, verhoudingen, deeltafels, breuken en rekenen met decimale getallen te verbeelden alvorens er op een abstracter niveau mee te rekenen.

Voor leerlingen die vastlopen in hun rekenwiskundige ontwikkeling kan men met behulp van het interventieprogramma ‘Remediërend Rekenen met Numicon’ onderzoeken wat het niveau van de leerling is en achterhalen wat er aan interventie nodig is om de leerling weer op weg te helpen.

Conclusie

Numicon is een waardevol hulpmiddel in de klas omdat het wiskundige concepten visueel en concreet maakt, wat het begrip van abstracte onderwerpen vergemakkelijkt. Het motiveert leerlingen door hen actief te betrekken bij het leerproces en hen te helpen zelfvertrouwen te ontwikkelen in hun rekenvaardigheden.

Het biedt mogelijkheden voor differentiatie, waardoor het geschikt is voor leerlingen op verschillende niveaus en van verschillende leeftijden. De visuele materialen bevorderen het begrip van getalrelaties en het probleemoplossend vermogen. Al met al verrijkt Numicon je rekenwiskunde onderwijs en helpt het leerlingen hun rekenvaardigheden te versterken.

Ben je nieuwsgierig geworden? Neem dan gerust contact op voor meer informatie.
Karen Marseille- van Lieshout.
Ambulant begeleider bij Stichting Speciaal Onderwijs en Expertisecentra (SSOE)

Link naar filmpje Numicon in 1 minuut:

Geraadpleegde bronnen:

https://www.nro.nl/sites/nro/files/migrate/Spelend-leren-rekenen.pdf – Sylke Toll, A journey towards mathematics. Effects of remedial education on early numeracy. Proefschrift Universiteit Utrecht, 2013. Hans van Luit en Sylke Toll, Op weg naar rekenen. Remediërend programma voor kleuterrekenen. Doetinchem, Graviant, 2013