Taalachterstanden in het onderwijs 

Taalontwikkeling is erg belangrijk bij kinderen. Goed kunnen lezen en schrijven vormt het fundament voor de rest van de schoolcarrière en loopbaan van een leerling. Het is dan ook uiterst zorgelijk dat uit diverse onderzoeken naar voren komt dat de taalontwikkeling of taalvaardigheden van kinderen in het basisonderwijs achteruit hollen. De thuisbasis en de taal die thuis wordt gesproken is van groot belang. Uiteindelijk moet- via de mondelinge taalvaardigheid die thuis is aangeleerd- de slag worden gemaakt naar lezen, schrijven en spellen. 

‘Leestouw’: bouwstenen van taalvaardigheid

In de taalwetenschappen is een mooie metafoor ontwikkeld: het thuis spreken van de taal vormt een van de muren van een huis. Wanneer thuis enkel een andere taal wordt gesproken, loopt het kind een achterstand op die later extra moeilijk is in te lopen. Het zou mooi zijn als dit probleem zoveel mogelijk bestreden kan worden door als kinderopvang en school ouders daarin te betrekken en op te wijzen. Daar waar ouders de taal echt niet vaardig zijn, is voorschoolse educatie altijd een optie. 

Vanaf de kleuterklas wordt met name de aandacht gericht op fonemisch bewustzijn: het maken van klanken met letters. Vervolgens wordt daar vanaf groep 3/4 een stukje begrijpend lezen aan toegevoegd. Er volgen dus vele stappen, die nauw met elkaar in verband staan, om uiteindelijk een goede taalontwikkeling te kunnen ontwikkelen. Die componenten van taalontwikkeling zijn door wetenschappers als metafoor gebruikt: de ´leestouw.´ Die zogenoemde leestouw bestaat uit de volgende componenten: 

Begrijpen van de taal

• Achtergrondkennis (feiten, concepten etc.)
• Woordenschat
• Taalstructuur (syntaxis, semantiek)
• Literatuur kennis (genres etc.)

Woordherkenning

• Fonemisch bewustzijn
• Decoderen (alfabet)
• Herkennen van soortgelijke woorden

Leesmotivatie: sleutel tot plezier in lezen

Naast al deze met elkaar samenhangende componenten geldt er ook nog een heel belangrijke overstijgende voorwaarde: leesmotivatie. Het is een uitdaging om leerlingen werkelijk plezier te laten beleven in het lezen. In een eerdere blog is daar reeds aandacht aan besteed. De volgende dingen kunnen die leesmotivatie aanzwengelen:

• Bevorder het zelfvertrouwen: zorg er allereerst voor dat het boek aansluit bij het leesniveau van de leerling. Een te hoog leesniveau zal contraproductief werken. Leer vervolgens de leerling leesstrategieën aan zoals vragen stellen en samenvatten. Dit kan goed zijn om in een sociale context te doen, dat willen zeggen leerlingen onderling. 
• Interesse: Het is goed om een boek aan te laten sluiten bij de interesses van een leerling. Om achter de interesses van een leerling te komen kan een korte enquête handig zijn. 
• Autonomie: ten slotte kan autonomie bevorderend zijn voor de leesmotivatie. Laat bijvoorbeeld de leerling zelf zijn boek of samenwerkingspartner uitkiezen. Enige training in de keuze die een leerling maakt voor een boek kan nodig zijn.

Guy Rigler