Waarom?

Vraag jij je wel eens af waarom je na een zorggesprek met ouders soms zo’n onvoldaan gevoel hebt? Dat je je afvraagt waarom ouders zo weinig input hadden of dat je het gevoel hebt dat je langs elkaar heen praatte? In het onderwijs zijn we als professionals vaak enthousiast in onze eigen bubbel aan het nadenken over de onderwijsmogelijkheden. We willen de leerling helpen, maar vergeten soms dat juist de ouders de professional zijn als het gaat om hun kind. Daarom is het van belang om de zorgdriehoek tussen school, ouders en leerling stevig te maken en te houden. Een (meer) evenwichtige gespreksvorm binnen het multidisciplinair overleg is daarom van groot belang.

Want hoe meer zorg, hoe meer mensen aan tafel en dit heeft gevolgen voor de rol van ouders. In dit stuk belicht ik welke valkuilen er zijn in het gesprek met ouders naarmate hun kind meer zorg nodig heeft en gaan we dus dieper in op het begrip multidisciplinair overleg.

Zorgniveaus.

In het basisonderwijs werken we met zorgniveaus. Deze niveaus lopen op naarmate de zorg rondom de ontwikkeling van de leerling groter wordt. Hoe hoger je komt in de zorgdriehoek, hoe meer onderwijs professionals betrokken worden om de onderwijsbehoeften van de leerling in kaart te brengen. Dit varieert van zorgniveau 1 waarbij de leerkracht met ouders in gesprek gaat tot zorgniveau 5 waarbij wordt besloten tot uitstroom naar een meer passende vorm van Speciaal(Basis) Onderwijs en er meer externen zijn betrokken.

Zorgniveau 1

Binnen zorgniveau 1 gaat het om een gesprek tussen de ouder(s) en de leerkracht. Het zal in het gesprek vooral gaan over één of meerdere vakgebieden (rekenen, taal, spelling, lezen), de zorg die hierover is, mogelijkheden tot het oefenen thuis en het bieden van extra hulp in de klas. Ouders en leerkracht hebben over het algemeen een evenwichtig en wederkerig gesprek waarin wordt gevraagd naar mogelijke oorzaken van de zorg en er wordt gesproken over de mogelijkheden om de leerling hierin te ondersteunen.

Zorgniveau 2 en 3

Bij zorgniveau 2 en 3 wordt de intern begeleider van de school betrokken. De intern begeleider heeft als taak om leerlingen met extra zorg te monitoren, de leerkracht hierin te ondersteunen en, waar nodig, extra hulp te organiseren. Ook is de intern begeleider de gespreksleider in de gesprekken die binnen deze niveaus met ouders en leerkracht gevoerd worden. Er komt meer expertise op tafel om de onderwijsbehoeften van de leerling in kaart te brengen. Er kan gesproken worden over preventieve ondersteuning (Prevo) en een handelingsplan om te zien of de onderwijsbehoeften passen binnen het SOP.

Zorgniveau 4 

Als de zorg rondom de ontwikkeling van de leerling blijft bestaan, wordt er opgeschaald naar zorgniveau 4. Hierbij wordt het samenwerkingsverband (SWV) betrokken om mee te kijken naar de onderwijsbehoeften. Binnen het multidisciplinair overleg (MDO) schuift een leerkrachtondersteuner van het samenwerkingsverband (LOA) aan en mogelijk ook een ambulante begeleider (AB) die (binnen of buiten de klas) met de leerling werkt. Ook hier is de intern begeleider de gespreksleider en is de leerkracht aanwezig voor terugkoppeling over de voortgang in de klas. Deelnemers bespreken mogelijk diagnostisch onderzoek, belemmerende en stimulerende factoren, onderwijsbehoeften en aanvragen een onderwijsarrangement dat het samenwerkingsverband bekostigt.

Zorgniveau 5

Wanneer de onderwijsbehoeften van een leerling boven de mogelijkheden van de school uitkomen, wordt er verwezen naar speciaal basisonderwijs (SBO) of speciaal onderwijs (SO). Opnieuw schuiven meer onderwijsprofessionals aan om een passende plek voor de leerling te zoeken. Er wordt gesproken over het feit dat de school handelingsverlegen is, dat er een toelaatbaarheidsverklaring (TLV) nodig is die moet worden aan gevraagd bij het samenwerkingsverband (SWV). Hiervoor moet een ontwikkelingsperspectiefplan (OPP) gedeeld worden om te zien welke school kan voldoen aan de beschreven onderwijsbehoeften. De input van alle betrokkenen is van belang, maar…. de ruimte van ouders is gedurende deze gesprekken steeds kleiner geworden.

Hierin onder wordt visueel gemaakt dat bij een hoger zorgniveau er meer onderwijsprofessionals aan tafel komen en de ruimte van ouders verkleint. Ook worden de (mogelijke) onderwerpen weergegeven.

Welke valkuilen zijn er?

Het feit dat met het aanschuiven van meer onderwijsprofessonals de ruimte van ouders steeds kleiner wordt is niet de enige valkuil die schuilt binnen de opzet van het multidisciplinair overleg. Andere factoren waardoor ouders het gevoel krijgen “buiten spel” te staan, tellen mee.

Bijvoorbeeld het gebruik van vaktaal. Binnen elk zorgniveau loopt ook de hoeveelheid afkortingen en het gebruik van vaktaal op. De onderwijsprofessionals kunnen hierin snel schakelen en inspringen op wat er gezegd wordt. Ouders moeten hierin om verduidelijking vragen en ook als afkortingen worden uitgelegd, hebben zij nog niet de inhoudelijke kennis van wat bijvoorbeeld een samenwerkingsverband doet. Dit maakt het voor ouders lastig om binnen deze gesprekken te schakelen. Daarmee is niet alleen hun gesprekstijd verkleind, maar ook hun mogelijkheden om inhoudelijk aan te haken in het gesprek. Zij nemen (mede) daarom een meer luisterende houding aan.

Onderwijsprofessionals nemen hun rol heel serieus. Dat moet ook wel, want wij zijn op zoek naar mogelijkheden om voor het kind de beste ondersteuning te verzorgen. Hierbij is een actieve rol nodig om doelgericht te zoeken naar mogelijkheden. Dat maakt dat deze betrokkenheid van onderwijsprofessionals soms onbewust als valkuil heeft, dat er minder ruimte is voor de input van ouders.

Hoe kunnen we zoeken naar meer evenwicht?

Als we echt willen dat er meer evenwicht komt in een multidisciplinair overleg dan is het belangrijk om je bewust te zijn van de hoeveelheid vaktaal die in zo’n gesprek voorbij komt. Ouders op voorhand informeren over belangrijke stappen zoals bijvoorbeeld een aanvraag voor een toelaatbaarheidsverklaring, wat daarvoor nodig is en wie daarbij betrokken zijn, kan helpend zijn. Ouders zijn dan al op de hoogte van het proces waardoor zij zich tijdens het gesprek meer kunnen richten op de inhoud. Deel ook vooraf de inhoud. Stuur het ontwikkelingsperspectiefplan (OPP) naar ouders, zodat zij zich thuis kunnen voorbereiden en vragen kunnen stellen of hun mening geven in het gesprek.

Daarnaast kan binnen het multidisciplinair gesprek gezocht worden naar mogelijkheden om op meerdere momenten in kleinere groepjes uiteen te gaan. Op die manier krijgen de verschillende gesprekspartners meer ruimte om hun input te geven. Daarna kan de tijd worden genomen om een korte terugkoppeling te geven en elkaar, waar nodig, aan te vullen.

Samenvattend

Samenvattend kan worden aangegeven, dat de rol van ouders in een multidisciplinair overleg steeds kleiner wordt met het aanschuiven van meer onderwijsprofessionals, meer gebruik van vaktaal en de betrokkenheid van onderwijsprofessionals om naar mogelijkheden te zoeken om de leerling de ondersteuning te geven die hij of zij nodig heeft.
Om een meer evenwichtig gesprek te kunnen voeren is het nodig om je meer bewust te zijn van de hoeveelheid vaktaal die wordt gebruikt (en deze te beperken), maar ook door het vooraf (schriftelijk) informeren van ouders over processen en inhoud waardoor ouders zich vooraf kunnen voorbereiden op het gesprek. Daarnaast is het belangrijk om tijdens het gesprek in kleine groepjes uiteen te gaan, waardoor in kleiner verband ruimte wordt genomen voor ieders input met daarna een plenaire terugkoppeling en mogelijke aanvullingen op elkaar.

Praktijk

Deze werkwijze gebruik ik in mijn groep voor hoogbegaafde dubbelbijzondere (HB2E) leerlingen sinds we onze groep zijn gestart in 2021/22. Zeker als er meer mensen aan tafel zijn, geeft dit voor een ieder de ruimte om input te geven. Van ouders krijg ik terug dat zij zich gehoord voelen en dat zij het als heel prettig ervaren. Om de leerling centraal te stellen, vraag ik ouders ook altijd om een foto mee te nemen van hun kind en om iets over hem of haar te vertellen: Hobby’s, gezinssamenstelling, talenten.
Als een kind bij ons in de groep komt, heeft het (en ouders) vaak al een heel traject achter de rug. Daarom is het van belang van een evenwichtig gesprek groot en is het voor ouders ook fijn om gewoon even over hun kind te kunnen vertellen, zonder de zorg rondom het leren. Met de foto en de werkwijze (van tevoren schriftelijk informeren, vaktaal beperken en tijd inplannen om in kleine groepjes in gesprek te gaan over de onderwijsbehoeften met daarnaast de plenaire terugkoppeling) ontstaat er een duidelijk en wederkerig gesprek waarbij het kind/de leerling centraal staat.

Elles den Held