Thuiszitters

Tip Onderwijs nodigde mij uit om over dit onderwerp te schrijven. Het woord Thuiszitters kwam ik dertien jaar geleden voor de eerste keer tegen. Inmiddels is dit woord, een begrip geworden voor ouders en leerkrachten, I-Ber en directie, zorgverleners, artsen, begeleiders en jeugdzorg-medewerkers, kinder- en jeugdpsychiaters, beleidsmedewerkers bij gemeenten, coaches en ambulant begeleiders op scholen, psychologen en bij onderwijskundigen verbonden aan scholen die opleiden o.a. tot een startkwalificatie van onderwijsniveau 2.
Het komt er in het kort op neer dat leerlingen uit het primair onderwijs, scholieren die het voortgezet onderwijs bezoeken en studenten of adolescenten die een (beroeps)opleiding volgen op enig moment thuisblijven en daardoor geen onderwijs meer (kunnen volgen) krijgen.

Waarom Thuis?

Het onderwijs sluit niet aan bij de behoefte en bij de manier van ontwikkelen. Ze hebben het jaren geprobeerd om zich aan te passen, om wel mee te kunnen in het onderwijssysteem zoals dat van ze verwacht wordt. Thuiszitters zijn vroegtijdige schoolverlaters, ook wel andersdenkenden er kan sprake zijn van divergentie. Vaak verdwijnen ze onder de radar.

Deze jongeren die allemaal nog leerplichtig zijn volgens de Wet op het Onderwijs vallen uit de boot, zitten thuis en komen niet meer aan de bak. De oorzaak van de uitval kan heel divers zijn, kan verschillende oorzaken hebben. Er kan sprake zijn van diverse diagnoses (o.a. ASS-stoornis, ADHD, ADD, ODD, OCD, PDD/NOS etc. zoals beschreven in de DSM 4 of 5.

Als een schoolloopbaan op een andere wijze niet soepel verloopt zoals; gepest worden, buiten gesloten zijn, zich afzijdig houden of moeilijk tot contact komen, moeite hebben met executieve functies en een zwakke of zelfs geen intrinsieke motivatie kan dit eveneens tot stagnatie en tot problemen leiden als school niet adequaat handelt. Het is dus niet zo dat alleen leerlingen met een diagnose thuiszitters zijn.

Er zal meestal een onderliggende reden of zelfs redenen voor zijn. Zelden zal er sprake zijn van onwil of recalcitrantie. En hoe dan verder?

Wat gebeurt er als een kind thuiszit?

Er zal meestal een onderliggende reden of zelfs redenen voor zijn. Zelden zal er sprake zijn van onwil of recalcitrantie. En hoe dan verder? In eerste instantie zal de directie of IB-er van de school met de ouders en leerkracht in gesprek gaan voor informatie waardoor en waarom het kind (met regelmaat) afwezig is en/of te laat aanwezig is op school. Dan volgt een opgezet plan of afspraken. Mocht er geen verandering in komen na een opgezet plan of na de waarschuwingen zal de directeur melding maken bij de leerplichtambtenaar van de gemeente waar de desbetreffende school ligt.

Deze ambtenaar gaat vervolgens in gesprek met school, de scholier en ouders en evt. externe betrokkenen in het geval deze al zijn geraadpleegd of als er al een begeleidingstraject loopt. Trajectcoaches ondersteunen vaak als er aandacht nodig is voor leer strategieën en of executieve functies. Er wordt alles in gang gezet om ondersteuning te bieden en te proberen de leerling weer op de rails te krijgen. Echter er kunnen ondanks deze inspanningen opnieuw momenten komen dat de leerling weer thuis komt te zitten of niet in staat is om het handelingsplan te volgen. Een evaluatie zal in sommige gevallen kunnen leiden tot een Vrijstelling van de leerplicht die de leerplichtambtenaar alleen in uitzonderlijke gevallen afgeeft. Voor even kan dat rust bieden maar het is uiteraard geen natuurlijke situatie.

De impact van online onderwijs en sociaal isolement

Door de Coronapandemie heeft het online lesgeven vijf jaar geleden een vlucht gekregen. Een optie die scholen uiteraard meenemen als de problematiek van het begeleiden zich voordoet op hun school. Het is echter niet alleen het onderwijs wat gemist wordt maar ook de contacten die een leerling in de klas of in de groep heeft verdwijnen, vallen weg. Contacten met leeftijd -en klasgenoten zijn erg belangrijk om jezelf te leren kennen en je weerbaar te maken. Sport en spel en met elkaar stoeien, omgaan met situaties, leren samenwerken, tolerantie en acceptatie en flexibiliteit opbouwen, deel zijn van een groep is eveneens “leren voor het leven”. Het hoort bij de ontwikkeling maar hier valt een gat omdat het kind in isolatie terecht komt.

Cijfers en initiatieven tegen schooluitval

De cijfers om hoeveel kinderen het gaat is schrikbarend. Al in 2011 waren ze al met velen en de verzuimcijfers heden laten zien dat het aantal kinderen dat voor korte of lange tijd niet naar school gaat nog steeds fors is. Nog te vaak zitten jongeren langdurig thuis dit blijkt uit een nieuwsbericht van de Rijksoverheid van 29-11-2024.

Om Schooluitval beter in beeld te krijgen, te voorkomen én terug te dringen is een wetsvoorstel “Terugdringen Schoolverzuim” naar de Tweede Kamer gestuurd. Met dit wetsvoorstel kunnen basisscholen, middelbare scholen en mbo-instellingen sneller, beter en preventief actie ondernemen bij afwezigheid van leerlingen en mbo-studenten. Dat is een goed streven echter ik denk dat je het dichterbij huis moet zoeken. Zo is er in

Limburg (Midden-Limburg Oost) een Maatwerk Alliantie opgericht. In juni 2024 is een Alliantie ondertekend met betrokken partijen met als doel elkaars krachten te bundelen om jongeren écht te helpen. Dit vind ik nu een prachtig initiatief. De belangstelling voor de thuiszitter(s) blijkt groot. Hopelijk kunnen de knelpunten die er liggen onder de loep genomen worden en komt men tot interventies zodat het voor de gedupeerden iets oplevert.

Dat er een lichtpunt is of komt zodat ook deze groep een mooie toekomst tegemoet mag gaan. Daar gaat het toch om in het onderwijs.

Thuiszitters in het licht.

Om stil te staan bij deze groep kinderen en jongeren en om dit probleem onder de aandacht te brengen werden er kaarsjes aangestoken op 19-12-2023 in het “Museumpark Orientalis” nabij Nijmegen. Ik was niet in de gelegenheid om ernaar toe te gaan maar schreef onderstaand bericht voor de werkgroep dat geplaatst werd.

“Dertien jaar was de leerling toen het noodlot toesloeg”. Van de ene op de andere dag was school geen optie meer. De dwang die hem in zijn greep hield en daardoor niet meer kon functioneren sloeg een gat in zijn hele onderwijsloopbaan. Schoolverzuim, leerplichtambtenaar, jeugdpsychiater, gedwongen opname, weinig kennis en onbegrip van problematiek en “begeleidingsverlegenheid” door school en casemanager die werd ingezet. En dan zit je meer dan tien jaar thuis met onderbreking(en), diverse pogingen om verder te komen. Twee Staatsexamencertificaten gehaald door thuisonderwijs van ocharm een half jaar. Alleen basisonderwijs gehad en één jaar brugklas, toch zat het behalen erin. Motivatie om VAVO te doen echter na een half jaar breekt het op. Uiteindelijk door begeleiding van de Participatiewet van de gemeente is alleen Entreeonderwijs nog mogelijk.

Een moeilijke weg naar onderwijs

Gelukkig komt een goede hulpverlener op ons pad die drie jaar mag begeleiden met succes. Echter als onderwijs op niveau 1 in beeld komt en er doorstroming volgt naar leerjaar 2 wordt begeleiding van de Participatiewet gestopt. Immers de leerling zit op school, het doel is bereikt maar juist als een intermediair nodig blijkt is die er niet meer met gevolg dat wederom de opleiding (gestaakt) gestopt wordt.

Opnieuw is er geen begrip voor adaptief onderwijs en van inclusief onderwijs is al helemaal geen sprake bij het management. Docenten daarentegen zijn nog wel te kneden echter zij maken geen beleid. Ouders zien met lede ogen hoe het opnieuw stagneert maar blijven steunen, stimuleren en blijven geloven in de persoon. Uiteindelijk wordt op advies van ouders een onderwijsplek gezocht door de student. Deze school geeft aan, voordat er sprake is van plaatsing, te willen luisteren wat nodig is. Gaat met de student in gesprek, er is aandacht hoe de gedachtegang van de belanghebbende is en wat de valkuilen zijn. Wat een opluchting dat plaatsing mogelijk is als het schooljaar start.

Hoop op een betere toekomst

Inmiddels is er structuur en sprake van onderwijs en hopen we dat dit doorgang vindt. Door ervaring kan de draad opeens flinterdun worden maar er ligt vertrouwen dat deze school op tijd anticipeert zodat hier toch kansen mogen liggen. De weg zal lang zijn maar nog altijd beter dan geen pad. Gelukkig is er steeds meer aandacht voor de thuiszitters.
Het is een hele worsteling en doolhof om de juiste weg in te slaan. Blijf hopen en houd vol voor eenieder die dit aangaat. Het onderwijs kan het maken en breken en stap eens eindelijk van die protocollen af. De school die dit begrijpt maar ook durft uit te voeren kan een wereld van verschil maken.

Mochten jullie geïnteresseerd zijn in meer indrukwekkende verhalen kijk dan op: thuiszittersinhetlicht.nl