Ontevreden ouders

Onderwijs is een gevoelig proces. Voor ouders: je vertrouwt de school jouw meest dierbare en kostbare toe dat je hebt: je kind, en de school heeft veel invloed op het leven van je kind. Een verkeerde inschatting en opmerking van een leraar kan bijvoorbeeld maar zo het zelfvertrouwen van een kind lange tijd schaden. Maar voor een school kan het ook heel ingewikkeld zijn wanneer ouders zich te kritisch, over-assertief of zelfs grensoverschrijdend opstellen. Toch wil iedereen het beste voor de leerling: ouders, leraren en schoolleiders. Ook onderwijs verbeter je door regelmatig te evalueren. Maar hoe doe je dat? In deze blog lees je meer over ouderbetrokkenheid in het onderwijs en waarom er kritiek is op dit onderzoek. 

Tevredenheidsonderzoeken

“Nou,” zeggen mensen die verstand hebben van kwaliteit, “dat doe je bijvoorbeeld door tevredenheidsonderzoeken af te nemen.” Maar in deze blog wil ik hardgrondig afrekenen met de (ouder)tevredenheidsonderzoeken. Ze zijn onbetrouwbaar, onveilig en schadelijk voor het onderwijs.

Onbetrouwbaar

Er liggen een aantal onterechte aannames onder de huidige tevredenheidsonderzoeken. Ik noem er een paar:

1.       De kwaliteit wordt gemeten met tevredenheid. Dat zijn twee verschillende grootheden die weliswaar vaak samen opgaan, maar heel vaak ook niet. Men kan tevreden over een leraar zijn die vooral aardig is maar slechte onderwijskwaliteit levert. Ouders kunnen mopperen op hun school vanwege belangrijke onderwijsvernieuwingen en daardoor ervaren dat ‘hun’ school, waar ze vroeger zelf ook op zaten, niet meer zo gemoedelijk lijkt te zijn. Ze zijn misschien minder tevreden met deze goede school die juist een professionele inhaalslag maakt. Of ouders zijn het niet eens met een groepsindeling of zelfs de plek in de klas die hun kind krijgt. Maar dat wil nog niet zeggen dat de school geen goede beslissingen heeft genomen. Juist in het onderwijs staat tevredenheid en kwaliteit op gespannen voet met elkaar.
2.       De kwaliteit wordt gemeten in een kwantitatief cijfer: kan dat wel? Een eendimensionaal cijfer hoort bij het beoordelen van een product. Onderwijs is echter geen product, maar een proces met allerlei aspecten, invalshoeken, beslismomenten, inschattingen… de kwaliteit ervan evalueren vraagt om een zorgvuldig gesprek en is niet zomaar weer te geven in cijfers. En dat het afnemen van tevredenheidsonderzoeken moet van de inspectie is niet waar! Het enige dat een school verplicht is, is het evalueren van haar kwaliteit, maar niet perse door middel van tevredenheidsonderzoeken.
3.       Benchmarken tussen scholen is in veel situaties slecht mogelijk, zowel binnen een stichting als in heel Nederland. Benchmarken doet namelijk geen recht aan de verschillende populatie ouders van een school. Hoogopgeleide kritische ouders kunnen wel eens anders beoordelen dan ouders in een wijk met veel problemen. Op een school waar een interim-directeur orde op zaken stelt en goede maar misschien niet al te populaire maatregelen neemt kunnen ouders anders scoren dan op een school waar alles al jaren vredig verloopt.

Onveilig

Oudertevredenheidsonderzoeken worden meestal anoniem afgenomen. En in de open opmerkingen kunnen ouders alles kwijt wat ze de school mee willen geven. Maar hoe onveilig is dit? Als school weet je niet wie het geschreven heeft wanneer het anoniem is. Een wederkérige en open evaluatie is belangrijk, zodat jij als leraar of als school kan uitleggen waarom bepaalde keuzes zijn gemaakt. We willen toch een open en veilige schoolcultuur? Natuurlijk zijn er situaties waarin een ouder iets vertrouwelijks kwijt moet omdat de onveiligheid te groot is om iets aan te kaarten, bijvoorbeeld vanwege onbegrip, geen gehoor of intimidatie. Maar daarvoor heeft elke school een vertrouwenspersoon, die terechte ‘veiligheidsklep’ hebben we al ingebouwd.

Schadelijk

Al met als zijn (ouder)tevredenheidsonderzoeken schadelijk voor het onderwijs. Het waardevol evalueren wordt gereduceerd tot een kille, anonieme beoordeling in cijfers met onherleidbare opmerkingen. Scholen willen ouders tevreden houden en zien ouders dan al gauw als klanten en consumenten. Ouders kunnen vervolgens onredelijke eisen stellen op basis van eigen belangen, terwijl het onderwijs juist een gemeenschap is waar ook ouders het grotere belang voor ogen zouden moeten hebben, zoals het welzijn van klasgenoten en de medewerkers. Door oudertevredenheidsonderzoeken zouden we juist wel eens consumentouders kunnen creëren die teveel eisend zijn. En dat is schadelijk voor het onderwijs.

Gesprek

Natuurlijk ligt het wel of niet afnemen van dergelijke onderzoeken en metingen buiten jouw invloedssfeer. Je kunt wel (blijven) aankaarten hoe onveilig deze tevredenheidsonderzoeken kunnen zijn. En leg de uitkomsten van tevredenheidsonderzoeken zoveel mogelijk naast je neer zolang dit anoniem gebeurt. Communiceer wel regelmatig met ouders dat je altijd open staat voor gesprek om samen te kijken wat beter kan en zoek proactief contact zodra je merkt dat er wat speelt. Tenslotte: laat kwaliteitsmakers zich maar buigen over een beter, waardevol alternatief om te evalueren in plaats van te beoordelen.

Over de schrijver

Peter de Vries

Expert en onderzoeker ouderbetrokkenheid en professor/lector ‘School en Ouders’ bij Academica University of Applied Sciences.

Over Tip

Wil jij meer blogs lezen? Zie Tiponderwijs.

Wil jij meer weten wat wij als organisatie doen? Zie Tiponderwijs.