Categorie: Taal

Ingeschatte leestijd: 3 minuten

Naam auteur: Tara Quevedo Diaz-Verloo

Inhoudsopgave

Gerelateerde artikelen

Sterke lessen in begrijpend lezen

Veel leerlingen kunnen prima lezen, maar begrijpen nauwelijks wat er staat. Begrijpend lezen voelt voor hen vaak als een saaie verplichting. Hoe draai je dat om? Hoe maak je van begrijpend lezen een boeiende én effectieve les? In dit artikel lees je hoe kennisopbouw,...

Taalverzorging: Aan welke knoppen draai je in de spellingsles?

Op het rooster staat dagelijks spelling. Maar gebruiken we deze tijd effectief? In dit blog gaan we dieper in op taalverzorging, wat werkt in de spellingles volgens de literatuur en hoe je dat vertaalt naar de praktijk. Belangrijk daarbij is: spelling is geen doel op...

Fonemisch bewustzijn

De kracht van klinkers en medeklinkers Fonemisch bewustzijn – misschien klinkt het wat vakjargonachtig, maar in de kern gaat het om iets heel natuurlijks: het besef dat woorden uit klanken bestaan. Denk aan het woord kat: je hoort duidelijk de klanken /k/ – /a/ – /t/....

Help! Het schrijven komt in de knel

Schrijven, lezen en taal horen onvoorwaardelijk bij elkaar. Schriftelijke vaardigheid is volgens de stichting SLO belangrijk om te kunnen functioneren op school en in de samenleving. Het schoolsucces van leerlingen wordt in belangrijke mate bepaald door hun...

NT2-onderwijs: communicatie vol onduidelijkheid??

In een wereld vol onzekerheid, geven wij de leerlingen een veilige haven, een plek om te zijn wie zijn. Dit is de kern van het onderwijs. Bij NT2-leerlingen geldt dit uiteraard ook, misschien zelfs wel meer. Maar hoe creëren wij als docenten deze veilige haven bij...

Actief lezen: denken, doen en onthouden

Van lezer naar denker, de kracht van aantekeningen! We lezen elke dag; artikelen, boeken, rapporten, social media. Maar hoeveel daarvan beklijft echt? Vaak glijden woorden slechts vluchtig langs, zonder dat ze ons echt aan het denken zetten. Lezen met een pen in de...

Leren lezen, wat een proces!

Leren lezen. Wat is dat toch een prachtig proces! Kinderen beginnen enthousiast aan groep 3, want ze gaan leren lezen! Ik weet het van mijzelf ook nog wel; boekjes uitzoeken in de bibliotheek die ik zelf kon lezen. Ik weet nog precies waar ze stonden en ik zie ze nog...

Schrijven als bouwsteen voor leren en ontwikkeling

De afgelopen maanden heb ik geschreven over bouwen. Bouwen aan onze school, letterlijk met stenen en cement, maar ook figuurlijk: bouwen aan resultaten, aan groei en aan ontwikkeling. Na het bouwen volgt de evaluatie, van micro naar macro en weer terug. Terwijl ik...

Tips en tricks voor leesbevordering in de klas

Maandagochtend in groep 3, 8.30 uur. De bel is gegaan, de kinderen komen druk kletsend de klas binnen en zoeken hun plekje op. Terwijl ik wacht tot iedereen zit en ik de dag kan openen, observeer ik hoe iedereen binnenkomt. Sommige kinderen kijken elke dag meteen...

Dyslexie bij kinderen: Verder dan het onderwijs

Dyslexie heeft vaak een grotere impact dan alleen op het leren lezen en schrijven op school. De uitdagingen waarmee kinderen met dyslexie geconfronteerd worden, sijpelen door naar andere domeinen in hun leven, waaronder thuis, op de sportclub en in sociale kringen....

Uitgelichte artikelen

Van PO naar VO

Van juf naar mevrouw: mijn stap naar het VO Na bijna 10 jaar werken in het basisonderwijs, wat ik heb met veel plezier heb gedaan, zet ik een nieuwe stap in mijn onderwijs carrière. Met een hoop kennis, ervaring en een master in technologie op zak word ik docent...

Naamswijziging ABCopschool: persbericht

Van ABCopschool naar Tip Met gepaste trots willen we met je delen dat we verder gaan onder onze nieuwe bedrijfsnaam: Tip b.v. Deze naamswijziging resoneert beter met de bijdrage die we de komende jaren in het basisonderwijs willen leveren en is bovendien makkelijker...

Welzijn in het onderwijs

Welzijn op Het Spectrum Het spectrum is een school in Delfgauw met het vignet welbevinden. Er heerste op de school gedurende langere tijd onderhuidse onrust en pestgedrag. Met een schoolbreed plan- met betrokkenheid van de ouders- is hiervan werk gemaakt. Het...

Taalvorming: de kunst van communicatie door het leven heen

Taal bewust: hoe verweven is taal met ons leven? Bij levensbedreigende situaties vragen we ons af: hoe lang kan een mens zonder eten of drinken? De vraag hoe lang een mens zonder taal kan wordt niet gesteld. Maar hoe groot is het aandeel van taalvorming in ons leven?...

Ingeschatte leestijd: 3 minuten

De kracht van woordenschat

Om de wereld te begrijpen, heb je woorden nodig. Woorden geven betekenis aan wat je ziet, hoort en ervaart. Maar hoe leren we nieuwe woorden? En hoe dragen we die kennis effectief over aan kinderen? In deze blog duik ik in de wereld van woordenschat; van traditionele methodes tot de nieuwste wetenschappelijke inzichten. Want kennis begint bij taal, en taal opent de deur naar gelijke kansen.

Hoe leren we nieuwe kennis?

Je leert woorden op twee manieren, vanuit intentionele situaties en incidentele situaties (Kuiken en Vermeer, 2005). Op het moment dat je woorden intentioneel leert, dan heb je nieuwe kennis opgepikt van de ander. Je hebt bijvoorbeeld nieuwe woorden geleerd, omdat de leerkracht deze aan de hand van een boek heeft uitgelegd. Op het moment dat je incidenteel leert, pik je nieuwe informatie vanzelf op. Bijvoorbeeld door het zelf lezen van een boek.

Woordenschat

Om te werken aan kansengelijkheid is het belangrijk om aandacht te besteden aan het leren van woorden. Niet iedereen leest evenveel boeken of komt evenveel in aanraking met een rijke taalomgeving. Om woorden te onderwijzen en expliciet aandacht te besteden aan verschillende woorden, maak je als leerkracht deze kansengelijkheid kleiner. Je bent dan bewust bezig met het intentioneel leren van kinderen.

 

Mentale lexicon

Alle woorden die kinderen leren, worden opgeslagen in het woordgeheugen, oftewel het mentaal lexicon (Huizinga, 2005). Om woorden eigen te maken, is het belangrijk om het woord ook te voelen, te ervaren. Het woord krijgt op deze manier een semantische betekenis. Naast de semantische betekenis heb je ook de abstracte betekenis nodig, dit is de betekenis van het woord. Op het moment dat de semantische en de abstracte betekenis van een woord samenkomen is het kind in staat om het woord te gaan toepassen.

Daarna gaat de uitbreiding van de woorden vanzelf (Huizinga, 2005). Van der Nulft en Verhallen (2019) hebben een didactiek om woordenschat expliciet aan te bieden ontwikkeld. Deze wordt de viertakt genoemd. Een woord wordt eerst voorbewerkt (context wordt geboden, zodat er haakjes opengaan). Daarna volgt de semantisatie (er wordt een abstracte betekenis aan het woord gegeven, het woord wordt ervaren en gevoeld. Binnen semantisatie staat uitbeelden, uitleggen, uitbreiden en uitproberen centraal. Vervolgens komt het consolideren, het verwerken van het woord met activiteiten en als laatste controleren.

Kinderen met een andere taalachtergrond hebben vaak geen gevoel of ervaring bij een woord. Zij kennen alleen de abstracte betekenis. Doordat de semantisatie en abstractie niet samenkomen, komt het woord niet in het langetermijngeheugen terecht. Voor hen is het belangrijk dat zij de nieuwe woorden in hun eigen taal mogen denken, zodat er semantisatie plaats kan vinden.

 

Rijke context of thema’s

Bij het verwerven van woorden zijn drie principes te onderscheiden: labelen, categoriseren en netwerkopbouw (Kuiken en Vermeer, 2005). Met woorden labelen wordt bedoeld dat je naar een context verwijst. Binnen categoriseren worden er andere contexten aan het woord gehangen, contexten die ook binnen dat woord passen. Bij netwerk opbouwen gaat het om de relatie met andere woorden. Een voorbeeld: denk aan het woord stoel. Je eerste gedachten gaat uit naar een lekkere luie stoel in je woonkamer (labelen). Vervolgens denk je aan een eetkamerstoel, bureaustoel, schommelstoel in je slaapkamer (categoriseren). Op een gegeven moment wordt het woord stoel in een netwerk verbonden aan: stoelpoten, stof, hout, bank, etc. (netwerkopbouw).

Woordenschat - Tip onderwijs

 

Het belang van woordnetwerken

Omdat woorden zich in het geheugen opslaan binnen een netwerk, is het werken vanuit een rijk taalaanbod of thema ook zo zinvol. In een rijke context leren kinderen nieuwe woorden en begrippen. Het is belangrijk dat kinderen een langere tijd werken aan één onderwerp. Binnen dit onderwerp wordt veel voor- en zelf gelezen en er worden uitdagende opdrachten aangeboden om zowel mondeling als schriftelijk te verwerken. Er worden denkvragen gesteld, maar ook het inzetten van hulpmiddelen ter ondersteuning is belangrijk. Denk hierbij aan filmpjes, plaatjes, grafieken en andere visuele hulpmiddelen (Vaessen-Moonen, 2025). Een rijk taalaanbod is voor ieder kind van belang, ook degene uit minder talige gezinnen (Van Koeven en Smits, 2022). Voor hen is het gebruikmaken van rijke teksten en scaffolding (ondersteuning) erg belangrijk. Op deze manier laat je hen de nieuwe kennis echt ervaren en krijgt het betekenis. Zonder een rijke context en rijke tekst is woordenschatontwikkeling niet mogelijk (Van den Branden, 2011; Brouwer, 2011).

Binnen een rijke context leg je meer verbanden en komen alle nieuwe woorden aan de kapstok van het thema te hangen. Nieuwe kennis zoekt in het brein naar een haakje om zich aan vast te houden. Op het moment dat dit haakje gevonden wordt, kan de nieuwe kennis in het langetermijngeheugen worden opgeslagen (Vaessen-Moonen, 2025). Het is belangrijk om te weten dat kennis ontstaat in het brein als een samenhangend concept (Houtveen et al., 2019). Dit kennisnetwerk wordt in het brein geordend. Daarom is het belangrijk om nieuwe kennis (woorden) gestructureerd aan te bieden. Het is belangrijk dat er een samenhangend beeld in het hoofd ontstaat, ook wel mentale coherente representatie genoemd (Vaessen- Moonen, 2025). Dit samenhangende beeld is weer te geven in denkschema’s, zoals een parapluschema, woordspin of tegenstellingenkast.

 

Herhaling

Herhaling bij het leren van woorden is ook van groot belang. Een kind moet een woord zestien keer tegenkomen, voordat de betekenis van een woord eigen gemaakt is (Verhallen en Verhallen, 1994). Deze herhaling kun je bijvoorbeeld bieden door te werken met hele boeken (lezen of voorlezen). Binnen een boek komt een nieuw woord vaak meerdere keren voor, in verschillende contexten. Ook het lezen van een serie vergroot je woordenschat en kennis enorm. Coöperatieve werkvormen bieden hier ook een grote kans, omdat dit voor kinderen uitpakt als peer-scaffolding (Gibbons, 2015). Dit omdat kinderen samen praten, denken en ontdekken en hierdoor woorden nog meer gaan leven.

Als onderwijsprofessionals hebben we de kans om een rijke leeromgeving te creëren waarin elke leerling de woorden krijgt die nodig zijn om te groeien. Want pas als iedereen de taal spreekt van kennis, kunnen we bouwen aan een toekomst waarin kansen écht gelijk zijn.

Tara Quevedo Diaz- Verloo

Laten we het gesprek starten

Ik ben benieuwd wat jij denkt over dit artikel. Deel je mening in een reactie – alvast bedankt!

Meer weten over Tara Quevedo Diaz-Verloo?

Dit artikel is geschreven door:

Tara Quevedo Quevedo Diaz- Verloo
Op: 12 maart 2025

Plaats een reactie

0 reacties

Een reactie versturen

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Meer over Tip onderwijs

Wil jij meer artikelen lezen? Bekijk onze kennisbank.

Meer weten over Tip onderwijs? Bekijk de over ons pagina.

Op zoek naar een nieuwe onderwijs uitdaging? Bekijk onze vacatures.

 

Spel- of tikfout gezien? Laat het ons weten: mats@tiponderwijs.nl

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

📬 Blijf op de hoogte!

Ontvang de nieuwste onderwijstips en artikelen direct in je inbox.