De Plusklas als highlight van de schoolweek?

“Is dat nou echt nodig, een Plusklas? Hoogbegaafde leerlingen zijn slim genoeg, die komen er tóch wel.” Dit is een uitspraak die ik regelmatig hoor. Ik zou willen dat ik volmondig kon antwoorden dat de Plusklas niet nodig is, maar dan zou ik liegen. In ieder geval over het feit dat deze leerlingen er toch wel komen. Het feit dat er Plusklassen nodig zijn om hoogbegaafde leerlingen uitdagende lesstof te bieden, daar kunnen we over discussiëren, maar beter nog is om mijn kennis te delen, zodat jij als leerkracht van jouw eigen klas een Plusklas kan maken.

Highlight van de week

Wat is er mooier dan kinderen die aanstaan om te leren. Mijn hart ligt bij het welzijn van kinderen, hoogbegaafde kinderen in het bijzonder. Het coachen van kleine groepjes hoogbegaafde kinderen binnen de eigen schoolsetting is waar ik veel energie van krijg. Als ‘Specialist Hoogbegaafdheid en Differentiatie’ wil ik dolgraag mensen uit het onderwijs meenemen in mijn passie hiervoor.

We werken in de Plusklas aan uitdagende projecten en ontmoeten gelijkgestemde. De leerkuil is een hot item, samen met de growth en fixed mindset. De executieve functies kunnen regelmatig een boost gebruiken en we leren dat fouten maken nodig kan zijn om iets nieuws te leren. Leren leren is niet alleen een populaire term, maar ook echt iets dat ons bezig houdt in de Plusklas. We filosoferen erop los, creatieve gedachten ploppen op, we denken na, ver en diep en zo kan ik nog wel even doorgaan.

Regelmatig vertellen de leerlingen mij dat de momenten in de Plusklas hun highlight van de week zijn. Het streelt mijn ego zeker wel, maar mijn hart huilt tegelijkertijd ook een beetje. Wat als 2 keer 45 minuten per week je highlight is, wat is de rest van de schoolweek dan voor je. Hier zijn de meningen over verdeeld onder mijn leerlingen. Helaas hoor ik vaak dat de lessen in de klas te makkelijk voor ze zijn, te lang duren, of te weinig vrijheid bieden aan het creatieve brein van deze leerlingen. Hoe mooi zou het zijn als het in de eigen klas voor deze leerlingen ook een dag met highlights zou zijn. Hieronder geef ik een aantal handvatten om dit te bereiken.

Theorie in de praktijk

In de kennisbank is een blog te vinden met een mooie uiteenzetting over de theorie wat hoogbegaafdheid inhoudt. Hier verwijs ik dan ook graag naar voor meer kennis over dit onderwerp. Kort wil ik in dit blog een aantal punten aanstippen, die van belang zijn voor het uitdagen van deze leerlingen in de klas.

Ik wil de aandacht vestigen op het Zijnsluik van Tessa Kieboom. De kenmerken die hierin genoemd worden zijn als leerkracht goed om in je achterhoofd te houden.

Als je leerlingen een opdracht geeft, zal een hoogbegaafde leerling in veel gevallen de lat hoog leggen voor zichzelf, hij kan hierbij erg perfectionistisch zijn, maar je kan je voorstellen dat als je liever geen fouten wilt maken, je misschien niet eens gaat starten aan je taak. Dan heb je als leerkracht je stinkende best gedaan om deze leerling uit te dagen en dan komt er niets uit. Als leerkracht is het dan belangrijk om de growth en fixed mindset van Carol Dweck erbij te pakken. Hoe kan de leerling omgaan met alle gedachten die er in het hoofd omgaan om tot werken en leren te komen. Een fixed mindset herkennen en omzetten naar een growth mindset is hierbij belangrijk. Voor jou als leerkracht een mooie taak om dit mee te nemen in je lessen.

Het kan ook zijn dat de leerling tijdens een groepsopdracht afhaakt. De autonomie van de hoogbegaafde leerling is groot. Als de kinderen om je heen dan minder snel denken dat jij, kan het zijn dat je liever zelfstandig aan de slag gaat, zo heb je immers de controle en kan je lekker snel werken. In dit geval is het goed om te kijken of er gelijkgestemde zijn met wie je de hoogbegaafde leerling kan laten samenwerken. Kijk hiervoor ook verder dan je eigen klas.

Aansluiten bij de leerhonger

De leerhonger is groot. Als hoogbegaafde leerling kan je ergens zo diep induiken dat er totaal iets anders uit lijkt te komen dan je als leerkracht als uitkomst voor ogen had. Durf je opdracht dan los te laten, de leeropbrengst zal er niet minder door zijn, in tegendeel zelfs. Het belangrijkste is dat de leerling aanstaat. De motivatie is hierbij van groot belang. Als de intrinsieke motivatie ontbreekt zal het vuurtje doven en haakt de leerling af. Aansluiten bij de leerbehoefte is daarom van groot belang. Het lastige is dat de motivatie niet altijd zichtbaar is aan de buitenkant. Als de motivatie ontbreekt, kan zich dit op verschillende manieren uiten: de leerling doet wat hij moet doen, scoort gemiddeld en valt daarom helemaal niet op, maar presteert dus onder het eigen niveau. Soms presteert de leerling er zelfs onder. De leerling kan afgeleid raken wat zich kan uiten in dromerig gedrag of juist uitdagend gedrag. De leerling kan prikkels zoeken om het brein te stimuleren en daarmee een storende factor worden in de klas.
Als leerkracht is het van belang om ook hier weer het gesprek aan te gaan om weer aan te sluiten bij de motivatie van de leerling.

Wat makkelijk is, is moeilijk. Wat moeilijk is, is makkelijk.

Een uitspraak die ik vaak van leerkrachten hoor; ‘Hij moet het eerst maar laten zien dat hij het kan, dan kijken we verder’.
Tijdens de Plusklas had ik een gesprek met een jongen over de rekenles. Hij was verdrietig dat hij geen rekenverrijking meer mocht doen, hij maakte te veel fouten in de rekenopgaven. De sommen waren voor deze jongen zo makkelijk, dat hij dacht dat dit niet echt zo kon zijn. Hierdoor ging hij zo ingewikkeld denken, dat de uitkomsten niet meer klopte. Hij dacht steeds dat er een addertje onder het gras zat, terwijl 1 + 1 toch echt gewoon 2 was in dit geval. Hij deed de uitspraak; “Wat makkelijk is, is moeilijk. Wat moeilijk is, is makkelijk.” Dit kan typerend zijn voor deze doelgroep.
De leerkracht wist dat de jongen hoogbegaafd is. Toch zorgde deze foutjes ervoor dat het systeem van school bepaalde dat hij niet in aanmerking kwam voor de rekenverrijking, de uitdaging die juist zo broodnodig was voor deze jongen. Ik heb de informatie die ik uit het gesprek haalde teruggekoppeld naar de leerkracht. De rekenverrijking is alsnog per direct ingezet, tot vreugde van de jongen.
Zo zie je maar weer dat het als leerkracht belangrijk is om het gesprek aan te gaan, dan kan iets dat makkelijk is ook makkelijk zijn.

Compacten en verrijken

Het overslaan van de overbodige herhalings- en oefenstof, oftewel compacten, is belangrijk om een hoogbegaafde leerling bij de les te houden. Verbindingen worden snel gelegd in hun brein, het zijn snelle denkers en hebben vaak niet de totale uitleg nodig van de lesstof, laat staan de vele herhaling. Tijdens mijn lessen in de Plusklas, ben ik me er zeer bewust van de instructies kort te houden. Ik leg het 1 keer uit en vraag dan of alles helder is. Daarnaast vraag ik wat de leerlingen zelf nog zouden willen en geloof me, er zijn vaak ideeën genoeg. Op deze manier verrijken ze de stof voor zichzelf al en is de intrinsieke motivatie er als vanzelf.

Als leerkracht kan je differentiëren en verrijken door het stellen van vragen op verschillende denkniveaus. Hiervoor verwijs ik graag naar de ‘Taxonomie van Bloom’. Deze beschrijft 6 niveaus in denkvaardigheden.
De eerste 3 niveaus vormen de lage denkvaardigheden. Dit zijn de punten die in het onderwijs de basis vormen om lesstof aan te bieden: Onthouden, begrijpen en toepassen. Voor hoogbegaafde leerlingen is het van groot belang om juist de punten van de hoge denkvaardigheden toe te passen: Analyseren, evalueren en creëren.

Mijn advies: Google eens op de waaier van de ‘Taxonomie van Bloom’ om te zien welke vragen je kan stellen per denkniveau. Als leerkracht kan je op deze wijze goed differentiëren en zorgen voor highligts in je klas.

Popcornmachine

Een voorbeeld uit mijn Plusklas; de leerlingen hadden als opdracht om een volkslied te componeren voor het land dat ze zelf ontworpen hadden. Deze opdracht vergt het doen van onderzoek, experimenteren en uiteindelijk het creëren. Welke app ga je gebruiken en hoe werkt deze, hoe zit een lied in elkaar, hoelang duurt dit gemiddeld. Hoe klinkt mijn product, wat vinden anderen hiervan en wat zijn verbeterpunten die hieruit komen. Eén leerling is zich vervolgens helemaal gaan verdiepen in het componeren, met name de grote componisten door de eeuwen heen. Hij leek net een popcornmachine. De leervragen plopte in zijn hoofd op. Om een lang verhaal kort te maken; hij heeft veel kennis opgedaan over vele componisten. Hij heeft een muzieknotatie geschreven.

Nu is hij bezig met het maken van een eigen dwarsfluit, nadat hij heeft onderzocht hoe dit instrument in elkaar steekt wat betreft de verbindingen van de kleppen, de luchtsplitsing, enz. Kortom, de denkvaardigheden analyseren, evalueren en creëren waren voor deze leerling volop aan de orde. De leerling is bezig met geschiedenis, techniek en muziek. Het werken in de hogere denkorde zette hem aan. Het durven loslaten van de opdracht heeft veel opgeleverd en het leergeluk straalde van de leerling af.

Plusklas als aanvulling

De klas is de plaats waar iedere leerling de meeste tijd per week doorbrengt en waar iedere leerling les op niveau geboden krijgt. De Plusklas kan hierop een hele mooie aanvulling zijn voor de hoogbegaafde leerling. Laten we samen zorgen voor mooie highlights en veel popcorn!

Bronnen/ verwijzingen:

Blog hoogbegaafdheid Kennisbank: Meer- en hoogbegaafdheid, meer dan alleen intelligent door Eline van der Aa.
Tessa Kieboom: Zijnsluik.
Carol Dweck: Growt en fixed mindset.
Taxonomie van Bloom.
De waaier van Bloom.
Afbeeldingen: Wij-leren.nl