Mini-maatschappij

De basisschool. Een bruisende mini-maatschappij waar de ontdekkingstocht van ieder kind begint. Als leraar krijg je te maken met kinderen van verschillende achtergronden, die jij mag voorbereiden op de wereld van morgen. Je leert ze niet alleen rekenen en lezen, maar ook met een kritische blik te kijken naar hun omgeving. Het onderwijs wordt steeds persoonlijker en er is ruimte voor ieders individuele talenten en kwaliteiten. Dat maakt het beroep van leraar zo uniek en betekenisvol. Een droombaan, zou je denken. Toch worden de pabo-opleidingen steeds minder populair en het lerarentekort groeit. De instroom aan studenten staat niet in verhouding met het aantal bevoegde leraren dat op dit moment nodig is. Daarnaast verlaten veel startende leraren snel weer het onderwijs, soms zelfs al binnen een jaar. Hoe wordt er vanuit de overheid omgegaan met deze uitdagingen? Eén van de oplossingen is gevonden in het omscholen van mensen uit andere beroepen via het zij-instroomtraject.

Wat doen zij-instromers?

Zij-instromers hebben vaak al een carrière in een ander beroep, totdat ze hun passie voor het onderwijs ontdekken. Ze kiezen bewust voor een overstap naar het beroep van leraar. Dit doen ze niet door eerst vier jaar lang de reguliere pabo te volgen voordat ze eindelijk voor de klas kunnen, maar via een alternatieve route. Instromen via een zijspoor dus. Zij-instromers volgen een verkorte variant van de pabo en staan direct betaald voor de klas. In twee jaar tijd halen ze hun bevoegdheid. Wil je zij-instromer worden? Dan meld je je aan bij een schoolbestuur en een hogeschool die het zij-instroomtraject aanbieden. In welk beroep je nu werkzaam bent, maakt niet uit. Wel moet je aan bepaalde voorwaarden voldoen om het traject te mogen volgen. Je moet in het bezit zijn van een HBO- of WO-diploma en je wordt beoordeeld met een geschiktheidsonderzoek. Voor dit onderzoek maak je een portfolio en geef je een les die wordt geobserveerd door onafhankelijke assessoren. Na deze les ga je met de assessoren in gesprek en reflecteer je op je eigen handelen. De assessoren moeten daarna groen licht geven. Zodra je een “go” krijgt, begint je onderwijsreis!

Kort maar krachtig

Hoewel alle zij-instromers uiteindelijk hetzelfde getuigschrift halen en dezelfde vaardigheden moeten beheersen, verschillen pabo-opleidingen aanzienlijk. Waar de één het prettig vindt om binnen duidelijke vakspecifieke kaders te werken, is het voor een ander juist fijn als er veel ruimte is voor eigen invulling. Je kiest dus een opleiding die bij jou past. De onderwijstijd is efficiënt ingedeeld met vaak maar een paar contacturen per week, waardoor je het grootste gedeelte van de theorie leert door middel van zelfstudie. Naast studeren, sta je vanaf dag één voor de klas. Je krijgt betaald conform de CAO PO. Je salaris hangt af van je vorige inkomen en de beschikbare subsidies. Hoeveel dagen je wil werken naast je studiedag, bepaal je samen met de directie van je school. Door meteen voor de klas te gaan, wordt de koppeling tussen theorie en praktijk iedere dag gemaakt. Dat maakt dit traject zo uniek.

Leren door te doen

En daar sta je dan: voor de klas. Vol motivatie en enthousiasme, maar nog zonder ervaring. Op de meeste scholen is er dubbele bezetting mogelijk en word je gekoppeld aan een duo-leerkracht die groepsverantwoordelijke is. Zo kun je in overleg de lessen die je zelfstandig geeft langzaam opbouwen en uitbreiden en kijk je de rest van de tijd mee vanaf de zijlijn. Dat is fijn, want er komt een hoop op je af in zo’n mini-maatschappij. Want hoe werkt dat eigenlijk, leiding geven aan zo’n diverse groep? Je ervaart groepsdynamiek en gedragsproblemen, verschillende onderwijsbehoeften en je voert oudergesprekken. Je ontdekt hoeveel tijd het voorbereiden, geven en evalueren van lessen kost. Ook kom je terecht in een organisatie. Je werkt samen met nieuwe collega’s en daar komen verwachtingen en verantwoordelijkheden bij kijken. Niet voor niets krijg je als zij-instromer vaak te horen dat je sociale leven een tijdje de ijskast in gaat. Ben je nog aan het lezen, of krijg je al last van koudwatervrees? Voor wie nog twijfelt: ga ervoor! Ja, er komt in korte tijd veel op je af. Je investeert een hoop. Hoe bijzonder is het dan om te ervaren dat de kinderen in jouw klas met plezier naar school komen? Dat jouw instructie ervoor zorgt dat een kind nieuwe stof begrijpt en zelfs leuk gaat vinden? Ervaren leerkrachten kunnen vast beamen: er zijn ontelbaar veel momenten waarop je voelt dat je het verschil maakt. Dat je dankzij jouw pedagogische skills zorgt voor een veilig klassenklimaat waarin alle kinderen kunnen groeien en bloeien. Om dit te kunnen bereiken in de klas, zijn leerkrachtvaardigheden nodig. Die vaardigheden moeten zij-instromers in sneltreinvaart onder de knie krijgen. Een goede schoolleider zorgt er dus voor dat ze hier de tijd én ondersteuning voor krijgen.

Passend onderwijs

Maatwerk, maatwerk, maatwerk. Dat is het zij-instroommantra. Hoe pak je dat als schoolleider aan? Het antwoord is simpel: ga het gesprek aan! Zij-instromers brengen hun werk- en levenservaring mee en zijn zeer gemotiveerd. Ze weten vaak precies aan te geven welke hulp en begeleiding ze nodig hebben en op welke gebieden ze al kunnen putten uit hun eigen kennis- en ervaringsbronnen. Van en met elkaar leren dus. Het onderwijs anno nu is erop gericht om passend onderwijs te bieden, zodat alle kinderen de kans krijgen om hun talenten en kwaliteiten om te zetten in mogelijkheden. Hoe mooi zou het zijn om dit door te trekken naar de begeleiding van aankomende leerkrachten? Zij-instromers zijn per slot van rekening óók leerling. Enthousiasme en drive in overvloed, maar toch vraagt het leren en tegelijkertijd uitvoeren van een nieuw vak om coaching. Koppel een zij-instromer dus aan een maatje die naast ervaring voor de klas óók ervaring heeft met begeleiding geven. Zo wordt het zij-instroomtraject een duurzame oplossing voor het lerarentekort en worden zij-instromers geen zij-uitstromers.

Dagboek van een zij-instromer

Mijn avontuur in de bruisende mini-maatschappij is in volle gang. Na mijn studie psychologie ben ik als ambulant begeleider gaan werken op verschillende reguliere en speciale basisscholen. Mijn verlangen om vóór de klas te staan werd toen steeds duidelijker merkbaar. Ik kon er niet meer omheen en maakte de overstap naar het onderwijs. Na mijn geschiktheidsonderzoek kreeg ik een “go” (van twee bijzonder zakelijke assessoren) en toen kon mijn onderwijsreis beginnen. Ik verslond de studieboeken en werkte tot in de late uurtjes aan mijn opdrachten. Ondanks mijn passie en enthousiasme, duurde het even voordat ik mijn draai had gevonden als “juf Sarah”. Want wat doe je als je voelt dat je geen overwicht hebt? Of als je niet die éne manier van uitleggen hebt ontdekt waardoor een kind die moeilijke rekensom begrijpt? Zij-instromers zijn doorzetters, had ik dat al gezegd? Mijn doorzettingsvermogen heeft ervoor gezorgd dat mijn rugzak inmiddels goed gevuld is met nieuwe vaardigheden. Iedere stap op mijn reis krijg ik support van mijn directeur en collega’s, die daarnaast ook openstaan voor de input die ik vanuit mijn achtergrond kan geven. Extra bijzonder vind ik dat ook mijn leerlingen me de ruimte en tijd geven om te leren. Als een soort geheim bondgenootschap. Nu voel ik me als “juf Sarah” als een vis in het water en fiets ik iedere ochtend fluitend naar school. Zij-instromer worden? Ik raad het iedereen aan!

Sarah Koedam